SORULARLA   IMKB   

---

1- Piyasa Nedir, Kaça Ayrilir?

Piyasa, alici ve saticilarin karsilastiklari; mal dolasiminin gerçeklestirildigi yerdir. Piyasalar, iktisadi açidan gerçek piyasa, mali piyasa olmak üzere ikiye ayrilir:

• Gerçek piyasalar: Üretilmis mal ve hizmetler ile bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanilan üretim faktörlerinin karsilastiklari piyasalardir.

• Mali piyasalar: Ticari isletmelerin, yatirim için gerekli mali ihtiyaçlarinin, karsilastigi piyasalardir. Fon arz edenler, fon talep edenler, fon akimlarini düzenleyen kurumlar, bu akimi saglayan araçlar ile bunlari düzenleyen hukuki ve idari kurallardan olusur.

2- Mali piyasalar kaça ayrilir; bu piyasalarin araçlari nelerdir?

Mali piyasalar; para piyasasi ve sermaye piyasasi olmak üzere ikiye ayrilir:          

• Para piyasasi: Kisa vadeli fonlarin karsilastigi piyasalardir. Araçlari; para, döviz, altin, kambiyo senetleri (poliçe, bono, çek) ile bir yila kadar vadeli senetlerdir.

• Sermaye piyasasi: Uzun ve orta vadeli fon akisinin karsilastigi piyasalardir. Araçlari; hisse senedi, tahvil gibi menkul kiymetlerdir.

3- Sirketlerin, sermaye piyasasindan temin ettikleri fonlar nerede kullanilmaktadir?

Sermaye piyasasindan saglanan fonlar; genellikle isletmelerin bina, makina ve teçhizat gibi duran varliklarinin finansmaninda, yatirimlarda kullanilmaktadir.

4- Türkiye’de sermaye piyasasinda yer alan baslica unsurlar hangileridir?

• Fon Arz Edenler

• Fon Talep Edenler

• Sermaye Piyasasi Kurulu (SPK)

• Istanbul Menkul Kiymetler Borsasi (IMKB)

• Borsa Üyeleri

• IMKB Takas ve Saklama Bankasi A.S. (Takasbank)

5- Sermaye piyasasi kaç bölümden olusur?

Sermaye piyasasini birincil piyasa ve ikincil piyasa olmak üzere ikiye ayirabiliriz:

• Birincil piyasa: Hisse senedi ve tahvil gibi menkul degerleri ihraç eden sirketler ile alicilarin yani tasarruf sahiplerinin dogrudan karsilastiklari piyasalardir. Buna hisse senetleri ile tahvillerin ilk kez sürülüp "ihraç" tan alindigi piyasa da denilebilir. Türk Hukuk Sistemi’nde, menkul kiymetleri ihraçtan alanlar, bunlari tekrar paraya çevirmek istediklerinde, kural olarak hisse senetlerinde hiçbir zaman, tahvillerde ise vadeden önce bunlari ihraç eden kurulusa müracaat edemezler.

• Ikincil piyasa: Menkul kiymetlerin paraya çevrilmesini saglayan piyasadir ve menkul kiymet borsalari bu piyasayi tanimlamada en iyi örnektir. Bu piyasada, menkul kiymetler araci kuruluslar adina, yatirimcilar hesabina Borsa’da alinip satilirlar.

6- Sirket ne demektir?

Iki veya daha fazla gerçek veya tüzel kisinin iktisadi ve kar içerikli ortak bir amaca ulasmak için emek ile sermaye birlestirmelerine sirket denir.

7- Yasal dayanaklarina göre kaç tür sirket vardir?

• Borçlar Kanunu (BK.) Sirketleri: Adi sirketler, Özel sirketler

• Türk Ticaret Kanunu’na (TTK.) Göre Kurulan Sirketler: Kolektif Sirketler, Adi ve Hisseli Komandit Sirketler,
  Limited Sirketler, Anonim Sirketler, Donatma Istiraki, Umumi Magazalar.

• Özel Düzenlemeli Sirket ve Kuruluslar: Bankalar, Sigorta Sirketleri, Sermaye Piyasasi Kurumlari, Araci Kurumlar
  Yatirim Ortakliklari, Yatirim Fonlari, Sermaye Piyasasi Diger Kurumlari, Finans Kurumlari, Ikrazat Kurumlari,
  Kooperatif Sirketleri.

8- Anonim sirket ne demektir?

Anonim sirket; bir ünvan altinda, iktisadi amaç ve konular için en az bes kisi ile kurulan, sermayesi belirli ve paylara bölünmüs, paydaslarin koyduklari sermaye kadar sorumlulugu üstlendigi, ortaklik sifati paya göre belirlenen, hak ehliyeti isletme konusu ile sinirli, tüzel kisiligi haiz ticaret ortakligidir.

9- Anonim sirketlerin iktisadi islevleri nelerdir?

Anonim sirketlerin,

• Kendi basina hiçbir gücü ve degeri olmadigi düsünülen küçük birikimleri biraraya getirme,

• Daha ucuz ve kaliteli mal üretimi saglama,

• Yaptiklari yatirim hamleleri ile yeni is imkanlari yaratma,

• Büyük girisimlere örnek modeller olusturma,

• Gelir ve kazançtan büyük bir kesimin yararlanmasini saglama

yönünde iktisadi islevleri mevcuttur.

10- Anonim sirket kaça ayrilir?

Anonim sirketler;

• Halka açik olmayan anonim sirketler,

• Halka açik olan anonim sirketler

olmak üzere iki türe ayrilir.

11- Anonim sirketlere sermaye olarak ne konulabilir?

Anonim sirketlere sermaye alarak asagida yer alan kalemler konulabilir:

• Nakdi Iktisadi Degerler: Para, Alacak, Kiymetli Evrak, Hisse senedi, Tahvil, Bono, Çek, Poliçe, Hazine bonosu

• Gayrinakdi Iktisadi Degerler: Menkuller, Gayrimenkuller, Sinai haklar, Menkul ve gayrimenkullerden faydalanma ve onlari kullanma haklari, Sahsi emek, Ticari itibar, Ticari isletme, Iktisadi degeri olan ve para ile degerlendirilebilen tüm iktisadi birimler.

12- Anonim sirketler sermayelerini azaltabilirler mi?

Evet; anonim sirketler, TTK 396.md.’ye dayanarak sermayelerini azaltabilirler. Degisen iktisadi kosullara uyum saglayamayan, bu nedenle sermayesi faaliyet konusuna oranla fazla gelen, gelir ve gider dengesi bozulan sirketler sermayelerini "Istege Bagli Olarak" veya "Zorunlu Olarak" azaltabilirler.

13- Halka açik olmayan anonim sirket ne demektir?

Ortak sayisi, Sermaye Piyasasi ve Borsa düzenlemelerinde belirtilen rakami geçmeyen, hisse senetleri halka arz edilmemis olan veya arzedilmis sayilmayan sirketlere, halka açik olmayan anonim sirket denir.

14- Halka açik anonim sirket ne demektir?

Sermaye Piyasasi Kanunu’na göre hisse senetleri halka arz edilmis olan veya ortak sayisinin 100’ü astigi belirlenip hisse senetleri halka arz edilmis sayilan anonim sirketlere halka açik anonim sirket denir.

15- Halka açik anonim sirketler ne sekilde kurulurlar?

Halka açik anonim sirketler tedrici biçimde kurulurlar. Tedrici kurulus, bir kisim paylarin kurucular tarafindan taahhüt olunmasi ve geri kalan kisim için de halka basvurulmasi suretiyle olur. Halka açik anonim ortakliklar, ani sekilde yani sirket sermayesinin tamaminin kurucu ortaklarca taahhüt edilmesiyle kurulamazlar.

16- Esas sermaye sistemi ile kayitli sermaye sistemi arasindaki baslica fark nedir?

Kayitli sermaye sisteminde sirketler SPK’ya basvurarak bir sermaye tavani tescil ettirirler. Böylelikle o sermaye tavanina kadar, sirket genel kurul karari olmaksizin, yönetim kurulu karari ile sermayelerini artirabilirler. Bu sistemde sermaye artirim prosedürü kisaltilmis olur.

Hisse senedinin teslimi, satis aninda yapilir. Esas sermaye sisteminde sermaye artiriminin tescil edilmesinden sonra hisse senetleri bastirilarak teslim edilir; aradaki sürede, muvakkat (geçici) makbuzlar ortaklik payini temsil eder.

17- Esas sermaye sisteminde olan sirketlerde makbuzlarin hisse senedine dönüsüm tarihi ne kadar sürmektedir?

Esas sermaye sisteminde, hamiline hisse senetlerinde sermaye artiriminin tescilini izleyen 30 gün içinde, nama yazili hisse senetlerinde ise 90 gün içinde muvakkat makbuzlar hisse senedine dönüsür.

18- Baslangiç sermayesi nedir?

Kayitli sermayeli anonim sirketlerin sahip olmalari mecburi, miktari SPK’ca belirlenen en az çikarilmis sermaye tutarina "Baslangiç Sermayesi" denilir.

19- Çikarilmis sermaye ne demektir?

Kayitli sermayeli anonim sirketlerin satisi yapilmis hisse senetlerini temsil eden sermayelerine "Çikarilmis Sermaye" denilir.

20- Sirketlerin birlesmesi ne demektir?

Sirketlerin birlesmesi, yasa ile belirlenen kurallara uygun olarak, ayri türden olan iki veya daha fazla ticari sirketin, birbirleriyle birleserek yeni bir ticaret sirketi olusturmasina veya mevcut bir ticaret sirketine katilmasina denir.

21- Anonim sirketler hangi sekillerde birlesebilirler?

Anonim sirketler; gelisen ve degisen iktisadi kosullara uygun hale gelmek, güçlenmek amaciyla asagidaki sekillerde birlesebilirler:

• Birden çok anonim sirketin mallarinin, mevcut sirket tarafindan devralinmasi,

• Birden çok anonim sirketin mallarinin, yeni kurulacak sirket tarafindan devralinmasi,

• Bir anonim sirketin aktif ve pasifiyle sermayesi paylara bölünmüs bir komandit sirket tarafindan devralinmasi,

• Bir anonim sirketin mal ve borçlarinin, bir kamu tüzel kisisi tarafindan devralinmasi.

22- Sermaye Piyasasi Kanunu’nda "Halka arz" nasil tanimlanmaktadir?

Sermaye Piyasasi Kanunu’nda "halka arz", sermaye piyasasi araçlarinin satin alinmasi için her türlü yoldan halka çagrida bulunulmasi; halkin bir anonim ortakliga katilmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi; hisse senetlerinin borsalar veya teskilatlanmis diger piyasalarda devamli islem görmesi; Sermaye Piyasasi Kanunu’na göre halka açik anonim ortakliklarin sermaye artirimlari dolayisiyla paylarinin veya hisse senetlerinin satisi, halka açik ortakliklarin sermaye artirimlari dolayisiyla paylarinin veya hisse senetlerinin satisi olarak tanimlanmistir.

23- Halka arz edilen sermaye piyasasi araçlarina iliskin islem yaparken nelere dikkat edilmelidir?

Halka arz edilen sermaye piyasasi araçlarina iliskin islem yaparken öncelikle, halka arz yoluyla satilan sermaye piyasasi araçlari ve bunlari ihraç eden sirkete iliskin bilgilerin bulundugu izahnamelerin ve sirkülerin incelenmesine dikkat edilmelidir.

24- Halka açilmak üzere hisse senedi arz edecek ortakliklar hangi satis yöntemlerini kullanabilirler?

Halka açilmak üzere hisse senedi satisi yapacak ortakliklar, SPK’nin "Sermaye Piyasasi Araçlarinin Halka Arzinda Satis Yöntemlerine Iliskin Esaslar Tebligi" baslikli Seri : VIII, No : 22 Tebligi’ ne göre, " Talep Toplama", " Talep Toplanmaksizin Satis" veya " Borsa’ da satis" yöntemlerinden birini kullanmak zorundadirlar.

25- Halka arz edilen bir hisse senedinin satis fiyati nasil belirlenmektedir?

Bir hisse senedinin satis fiyati, Borsa’da hisse senetleri islem gören ayni sektöre ait sirketlerin fiyat kazanç oranlari esas alinarak, ayrica indirgenmis nakit akim analizleri gibi yöntemler kullanilarak ve geçmis yillara iliskin finansal göstergeler, karlilik oranlari ve gelecege yönelik projeksiyonlara da bakilarak, araci kurulus ile ortaklik tarafindan belirlenmektedir.

26- Sermaye Piyasasi Kurulu’nun kaydina alinan hisse senetlerinin hepsi satilmazsa ne olur?

Kayitli sermaye sistemindeki ortakliklar, satin alma taahhütnamesi bulunmamasi halinde, satis süresinin sona ermesini takiben satilamayan hisse senetlerini 6 is günü içinde iptal ettirirler.

Esas sermaye sistemindeki ortakliklar ise süresi içinde satilamayan hisse senetleri için satis süresinin bitiminden itibaren 3 is günü içinde satin alma taahhüdünde bulunanlara müracaat ederler.

27- Tahsisli satis nedir?

Tahsisli satis, sermaye artirimlarinda, artirilan sermayeyi temsil eden hisse senetleri ile mevcut hisse senetlerinin hissedarlarinca, halka arz edilmeyerek dogrudan disarida yerlesik kisilere, kayit öncesi belirlenmis yurt içinde yerlesik kisilere tahsisli olarak veya Borsa’nin ilgili pazarinda toptan satisini ifade etmektedir.

28- Ihraççi sirketler hangileridir?

Anonim ortakliklar, mevzuata göre özellestirme kapsamina alinanlar dahil kamu iktisadi tesebbüsleri, mahalli idareler ile bunlarla ilgili özel mevzuatlari uyarinca faaliyet gösteren kurulus, idare ve isletmelere "ihraççi sirketler" denilir.

Genel ve katma bütçeli idareler ile T.C. Merkez Bankasi da bu kapsama girer ve ihraç olunacak sermaye piyasasi araçlarinin ihraçlari hakkinda SPK’ya bilgi verilir.

29- "Kurul kaydina alinma" neyi ifade eder?

Kural olarak ihraç veya halka arz olunacak sermaye piyasasi araçlarinin SPK’ya kaydettirilmesi zorunludur. Söz konusu islemlerin neticelenmesine, "Kurul Kaydina Alinma" denir.

30- Borsa nedir?

Borsa, ticaretle veya finansal islemlerle ugrasan kisilerin toplandiklari kamuya açik kuralli finansal organizasyondur.

31- Borsalarda hangi finansal araçlar islem görür?

Borsalar zaman içerisinde islem gören mallarin cinsine göre "emtia", "menkul kiymetler", "döviz" ve "türev ürünler" borsalari olmak üzere dört ana gruba ayrilmistir. IMKB gibi; hisse senedi, tahvil ve benzeri finansal sermaye piyasasi araçlarinin alinip satildigi borsalara, "menkul kiymetler borsalari" denir.

32- Menkul kiymetler, birden fazla Borsa’da islem görebilir mi?

Ortakliklarin ve diger tüzel kisilerin menkul kiymetleri bir veya birden fazla borsada islem görebilir. Bu konudaki basvurulari, ilgili borsa veya borsalarin yönetim kurullari karara baglar. Kamu kuruluslarina ait menkul kiymetlerle, yabanci menkul kiymetlerin islem görecegi borsa veya borsalari ilgili Bakanlik belirler.

33- Menkul Kiymetler Borsalarinin fonksiyonlari nelerdir?

Menkul Kiymetler Borsalarinin fonksiyonlarini dört ana gruba ayirabiliriz:

• Devamli ve düzenli bir pazarin olusmasi (Likidite ihtiyacinin her an karsilanabilmesi olanagi),

• Gerçek fiyatin belirlenmesi,

• Ekonomiye kaynak yaratilmasi,

• Güven yaratilmasi

34- Borsalar geçici olarak kapatilabilir mi?

Menkul kiymetler borsalarinda olagan disi menfi gelismelerin olmasi halinde, borsalarin geçici olarak kapatilmasina karar verilebilir. Borsalarin üç güne kadar geçici olarak kapatilmasina karar alma yetkisi ayni zamanda Borsa Yönetim Kurulu Baskani olan Borsa Baskani’na aittir.

Borsa Yönetim Kurulu’nun talebi üzerine borsalarin on bes güne kadar geçici olarak kapatilmasina SPK, SPK’nin talebi üzerine bir aya kadar geçici olarak kapatilmasina Maliye Bakani yetkilidir. Borsalarin bir aydan fazla süre ile geçici olarak kapatilmasina karar vermeye ilgili Bakanligin önerisi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.

35- IMKB’nin görev ve yetkileri nelerdir?

• Menkul kiymetlerin Borsa kotuna alinmasi ile ilgili basvurulari, IMKB Kotasyon Yönetmeligi’nde belirtilen esaslar dahilinde incelemek, ek bilgi ve belgeler istemek, basvurulari degerlendirmek ve karara baglamak,

• Kanuni gerekler yerine getirilerek vadeli islemlerle ilgili piyasalar açmak,

• Borsa’da islem görebilecek menkul kiymetler için türlerine göre menkul kiymetler pazarlari olusturmak, bu pazarlarda islem görecek menkul kiymetleri belirlemek ve Borsa Bülteninde yayinlamak, pazarlara Borsa Binasinda yer tahsis etmek,

• Borsa’da pazarlarin çalisma gün ve saatlerini belirlemek ve Borsa Bülteninde ilân etmek,

• Borsa pazarlarinda yapilan islemler sonucunda olusan fiyatlari ve bu fiyatlardan yapilan toplam islem miktarlarini seans bitiminde ilân etmek,

• Borsa’da yapilan alim, satim islemlerini güven ve istikrar içinde serbest rekabet sartlari altinda kolayca ve düzenli bir sekilde yürütülmesini saglamak, bu kurallarin disina çikan Borsa üyelerine, ilgili mevzuatta belirtilen yaptirimlari uygulamak,

• Borsa’da olagan disi menfi gelismelerin meydana gelmesi halinde, mevzuatin verdigi yetkiler içinde gerekli önlemleri almak.

36- IMKB’nin organlari hangileridir?

IMKB’nin üç tane organi vardir.

• Genel Kurul: Borsa’nin üst karar organidir. Borsa üyeleri olan araci kurum ve kuruluslardan olusur.

• Yönetim Kurulu: Borsa’nin karar organidir. Bir baskan ve Genel Kurul’un gösterdigi adaylar arasindan Yönetim Kurulu’nca seçilen dört üyeden olusur.

• Denetleme Kurulu: Borsa’nin denetim organidir. Borsa Genel Kurulu tarafindan, Genel Kurul üyeleri arasindan veya disardan iki yil için seçilen iki denetçiden olusur.

37- IMKB'nin komiteleri hangileridir, görevleri nelerdir?

IMKB'nin dört tane komitesi vardir. Bu komiteler;

• Uyusmazlik,

• Disiplin,

• Kotasyon,

• Uluslararasi Pazar Kotasyon

Komiteleridir.

Söz konusu komiteler, görev ve yetkilerine giren alanda Yönetim Kurulu’nun karar vermesine yardimci olacak raporlar düzenler.

38- IMKB'nin Baskanlik Teskilati hangi unsurlardan olusmaktadir?

IMKB’nin Baskanlik Teskilati;

• Borsa Baskani,

• Borsanin yönetim kademeleri,

• Genel Kurul,

• Yönetim Kurulu,

• Denetçiler,

• Komiteler,

• Borsa Baskanina bagli tüm kisi ve birimlerden

olusmaktadir.

39-IMKB’nin ana hizmet birimleri hangileridir?

IMKB’nin ana hizmet birimleri asagida yer almaktadir.

• Teftis Kurulu Baskanligi

• Hisse Senetleri Piyasasi Müdürlügü

• Tahvil ve Bono Piyasasi Müdürlügü

• Vadeli Islemler Piyasasi Müdürlügü

• Takas ve Saklama Müdürlügü

• Kotasyon Müdürlügü

• Degerleme ve Istatistik Müdürlügü

• Gözetim Müdürlügü

• Arastirma Müdürlügü

• Egitim ve Yayin Müdürlügü

• Dis Iliskiler Müdürlügü

• Bilgi Sistemleri Merkezi

• Personel Müdürlügü

• Mali Isler Müdürlügü

• Idari Isler Müdürlügü

• Yapi ve Isletme Müdürlügü

• Özel Kalem Müdürlügü

• Hukuk Isleri Müdürlügü

• Üye Isleri Müdürlügü

• Koruma ve Güvenlik Müdürlügü

• Uluslararasi Pazar Müdürlügü

40- Menkul kiymet nedir?

Sermaye Piyasasi Kanunu’nun 3.maddesinde menkul kiymet; ortaklik veya alacaklilik saglayan, belli bir meblagi temsil eden, yatirim araci olarak kullanilan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çikarilan, ibareleri ayni olan ve sartlari SPK’ca belirlenen kiymetli evrak olarak tanimlanmistir.

41- Kiymetli evrak nedir?

Senetten dogan hakkin, senetten ayri olarak beyan edilemeyecegi ve baskalarina devredilemeyecegi; hak ile senedin birbirine siki sikiya bagli oldugu senetlere "kiymetli evrak" denir. Kiymetli evrak, ispat vasitasidir ve senetten dogan haklarin devredilebilmesi, dolasim yetenegine sahip olmasi amaciyla çikarilmistir.

42- Her kiymetli evrak menkul kiymet midir?

Her kiymetli evrak, menkul kiymet degildir. Bununla birlikte her menkul kiymet, kiymetli evraktir.

43- Hangi kiymetli evrak menkul kiymet sayilir; hangileri sayilmaz?

Ayni zamanda menkul kiymet olan kiymetli evraka; hisse senedi ve geçici ilmühaber, tahvil, intifa senedi, kar ve zarar ortakligi belgeleri, hazine bonolari, Devlet ve diger kamu tüzel kisilerinin tahvil ve bonolari, tertip halinde çikarilmis ve vadeleri iki yil veya daha uzun olmak sarti ile ipotekli borç ve irat senetleri örnek verilebilir.

Menkul kiymet sayilmayan kiymetli evrak arasina faiz ve temettü kuponlari, talon, yatirim fonu katilma belgeleri, opsiyon senetleri, mevduat sertifikasi ile iki yildan az süreli ve tertip halinde çikarilan ipotekli borç ve irat senetleri, kambiyo senetleri (bono, poliçe, çek) girmektedir.

44- Kiymetli evrakta "soyutluk ilkesi" ne anlama gelmektedir?

Kiymetli evrakta, senetten dogan hak ile bu hakkin kurulmasina neden olan islem arasinda baglanti yoktur. Buna kiymetli evrakta "soyutluk ilkesi" denir. Bir islemin hukuki sebebi yoksa veya sonradan ortadan kalkarsa, bu sebebe dayanilarak verilmis olan seyler geri verilir.

Para ödenmisse para, senet verilmisse senet iade edilir. Kiymetli evrakta ise, devredildikten sonra soyutluk ilkesi ortaya çikar ve senedin yaratilmasina neden olan sebep donar. Kiymetli evrak dolasimda bulundugu sürece bu sebepten bagimsiz olarak tedavül eder.

45- Hisse senetlerini zayi eden (çaldiran, kaybeden senetleri yipranan ) yatirimci nereye basvurmalidir?

Hisse senetlerini zayii eden ve zayi ettigi hisse senedinin kimin elinde oldugunu bilmeyen yatirimcilarin, yetkili mahkemeden bu hisse senetleri ile getirileri üzerine ödeme yasagi karari koydurmalari ve bu hisse senetlerini iptal ettirmeleri gerekmektedir. Bu sekilde hisse senedi ile bu senetten dogan haklar birbirinden ayrilir. Bu durum hisse senetlerinin kiymetli evrak olma özelliginden dogmaktadir.

Senet sahibi iptal karari üzerine ihraç eden sirketin iptal edilen hisse senetlerinin yerine geçmek üzere çikardigi yeni hisse senetlerinin masraflarini ödemekle yükümlüdür. Hisse senedini zayi eden hamil ödeme yasagi karari aldiktan sonra senedin kimin elinde oldugunu biliyorsa "geri alim" davasi açar.

TTK 414.madde uyarinca, hisse senetlerinin tedavülü mümkün olmayacak biçimde yipranmis veya bozulmus olmakla birlikte, esasli unsurlari ve ayirt edici vasiflari tereddüte meydan vermeyecek sekilde anlasilabiliyorsa, iptal hükümlerinin uygulanmasina gerek yoktur. Senet sahibi masraflarini pesin ödemek sartiyla sirketten yeni bir senet veya ilmühaber ihdasini isteyebilir.

46- Kaydi sistem (evraksiz kiymetli evrak) nedir?

Dünya sermaye piyasalarinda, kiymetli evrakin saklanmasi gerekliliginden ortaya çikan sakincalari ortadan kaldirmak, menkul kiymetlerin dolasim yetenegini artirmak için kiymetli evraktan dogan haklarin gayrimaddi olarak kayden tutulmasi sistemi gelistirilmistir. Buna kaydi sistem (evraksiz kiymetli evrak) denilmektedir.

47- Evraksiz kiymetli evrak hacze konu olabilir mi?

Hesaplarda kayden bulunan menkul kiymet haklari hacze konu olabilirler.

48- Türk Hukuku’nda kaydi sisteme (evraksiz kiymetli evraka) iliskin uygulama var mi?

Türk Hukuku’nda kaydi sisteme (evraksiz kiymetli evraka) iliskin uygulama mevcut degildir.

49- IMKB’nda denizcilik sirketlerinin hisse senetleri islem görüyor mu?

IMKB’nda anonim sirket olarak faaliyet gösteren denizcilik sirketlerinin hisse senetleri bugün itibariyle islem görmemektedir. Bu sirketlerin kabotaj hakkindan yararlanmasi için Türk gemisi sayilmalari gerekmektedir. Türk gemisi sayilma kosullarini, TTK’nun Türk Bayragi Çekme Hakki ve Mükellefiyeti baslikli bölümündeki 823. madde saymistir. Bu maddenin mevcut hükmü uyarinca, denizcilik sirketinin hisse senetleri nama yazili olmali ve bu hisselerin üçüncü kisilere devri de sirket yönetim kurulu’nun iznine bagli bulunmalidir.

IMKB Kotasyon Yönetmeligi’nin " Borsa Kotuna Alinacak Menkul Kiymetler Için Aranacak Sartlar " baslikli 9.maddesinin (h) bendinde; " Esas sözlesmenin menkul kiymetlerinin devir ve tedavülünü kisitlayici veya senet sahibinin haklarini kullanmasina engel olacak kayitlar içermemekte olmasi" yönünde bir düzenleme mevcuttur.

Görüldügü üzere, Kanun'da yer alan 823. maddedeki hüküm ile IMKB Kotasyon Yönetmeligi’nin 9.maddesinin (h) bendinde aranan kosul birbirine uymamakta olup; mevcut düzenlemeler uyarinca, bugün için denizcilik sirketlerinin Borsa’ya kote edilebilmesi imkani bulunmamaktadir.

50- Araci Kurumlar tarafindan yatirimci hesabina gerçeklestirilen sermaye piyasasi islemleri neticesinde zaman zaman olusan geçici nitelikte nakitlere iliskin bir düzenleme var mi?

SPK’nin 10.07.1997 gün ve 21/1150 sayili ilke kararinda bu hususa su sekilde açiklik getirilmistir:

* Araci kurumlar, sermaye piyasasi islemleri nedeniyle nezdlerinde olusan geçici nitelikteki müsteri nakitlerini, bu müsterilerin talepleri ve menfaatleri dogrultusunda nemalandirma amaci disinda kullanamazlar.

* Araci kurumlar tarafindan toplu olarak degerlendirilen nakitlerden elde edilen gelirler müsteri hesaplarina oransal olarak dagitilir.

* Bu durumda; müsteri ile araci kurulus arasinda imzalanan alim satima aracilik çerçeve sözlesmesine " bu fonlarin degerlendirme usulleri, elde edilen getirilerin müsterilere dagitilmasi ve taraflara ait hak ve yükümlülüklerin belirlenmesine" dair bir maddenin eklenmesi gerekmektedir. Ayrica, araci kurumlar, yukarida ifade edilen geçici nitelikteki müsteri nakitlerininin nemalandirilmasi disinda, mevduat toplama sonucunu verebilecek sekilde müsterilerinden nakit kabul edemezler ve bu nakitleri müsterilerinin rizalari ve talepleri dahilinde olsa da gerek kendi lehlerinde gerekse müsterileri lehine kullanamazlar.

51-Hisse senedi nedir?

Anonim sirketler, sermayesi paylara bölünmüs komandit sirketler, özel kanunla kurulmus kamu kuruluslari tarafindan çikarilan; sermayenin belirli bir bölümünü temsil eden, sahibine ortaklik haklarindan yararlanma imkani veren, kiymetli evraka hisse senedi denir. Sermaye Piyasasi Kanunu’nca, sermayesi paylara bölünmüs komandit sirketlerin hisse senetleri Borsa’da islem görmemektedir.

52- Hisse senetleri kaça ayrilir?

Hisse senetleri TTK’ nin 409. maddesine göre hamiline veya nama yazili olmak üzere ikiye ayrilirlar. Sirket, esas sözlesmesinde hüküm bulunmasi ve paylarin tamaminin ödenmis olmasi halinde hamiline hisse senedi çikarabilir. Bu ayirim disinda hisse senetleri TTK’ nun ilgili maddeleri uyarinca asagidaki sekillerde de çikarilabilirler:

• Adi-imtiyazli,

• Kurucu-intifa,

• Primli-primsiz.

53- Hisse senedi sahibinin haklari nelerdir?

Hisse senedi sahibi;

• Rüçhan hakkina,

• Sirket karindan pay alma hakkina,

• Oy kullanma hakkina,

• Sirket yönetimine katilma hakkina,

• Tasfiyeden pay alma hakkina,

• Sirketlerin faaliyetleri hakkinda bilgi edinme hakkina

sahiptir.

54- Hisse senedinde nominal fiyat ne demektir?

Pay senedinin ilk çikarilisi sirasinda ortaklik yönetimi tarafindan verilen itibari degere "nominal fiyat" denir. TTK’na göre nominal deger en düsük 500 TL olabilir ve 100 TL’lik farklarla artirilabilir. En sik görülen pay senedinin nominal fiyati 1.000 TL’dir. IMKB’ de sirket hisselerinin itibari degeri degisik de olsa, kural olarak fiyatlar 1.000 TL itibari deger üzerinden tescil edilir.

55- Hisse senedinin ihraç fiyati ne demektir?

Hisse senetlerinin çikarilis asamasinda satisa sunuldugu fiyata "ihraç fiyati" denir.

56- Hisse senedinin Borsa fiyati ne demektir?

Borsa’da islem görmeye baslayan hisse senetlerinin, Borsa’daki arz ve talep kosullarina göre olusan fiyatina "Borsa fiyati" denir.

57- Hisse senetleri rehnedilebilir mi?

Hisse senetleri rehne konu olabilir.

58- Hisse senetlerinin Ceza Hukuku karsisindaki durumu nedir?

Türk Ceza Kanunu’nda 3679 sayili kanun ile 21.11.1990 tarihinde yapilan degisiklikte; ticaret ortakliklarinin hisse senetleri, ceza hukuku açisindan resmi belgelere esit sayilmistir. Bu nedenle hisse senetleri üzerinde yapilan sahtecilik fiilleri resmi evrakta sahtekarlik olarak cezalandirilmaktadir.

59- Hisse senedinde zamanasimi var midir?

Hisse senedi bir mülkiyet senedi oldugundan ve vade tasimadigindan zamanasimina tabi degildir.

60- Hisse senetlerini ihraç eden sirketin bedelsiz sermaye artirimina katilma ve dagittigi temettüye iliskin zamanasimi süresi nedir?

Borçlar Kanunu’nun 126/4 fk.si uyarinca, söz konusu islemlerin basladigi tarihten itibaren 5 yildir.

61- Tahvil ne demektir?

TTK md. 420’ye göre anonim sirketlerin ödünç para bulmak için itibari kiymetleri esit ve ibareleri ayni olmak üzere çikardiklari borç senetlerine tahvil denir. Tahvil sahibi sirkete yabanci sermaye yaratmis olmaktadir.

62- Tahvillerde zamanasimi süresi ne kadardir?

Tahvil, bir borç senedi olarak, tasidigi en son kupon vadesinden veya itfaya ugramissa itfa tarihinden itibaren 10 yil sonra zamanasimina ugrar.

63- Hisse senedi ile tahvil arasinda hukuki açidan baslica fark nedir?

Hisse senedi bir mülkiyet senedidir. Hisse senedi sahibi, hisse senedini çikaran kurulusun ortagidir. Tahvil ise bir borç senedidir. Tahvil sahibi, tahvil çikaran kurulusun uzun vadeli alacaklisidir. Sirket; tahvil ile yabanci sermaye, hisse senedi ile özsermaye elde eder.

64- Kotasyon, kote olmak neyi ifade eder?

Bir sirketin Borsa’ya kote olmasi, sirketin bunun için önceden belirlenmis gerekli sartlari yerine getirmis oldugunu ve Borsa’da islem görebilecegini gösterir. Ancak hisse senetleri kote olan her sirket Borsa’da islem görmeyebilir.

65- Hisse senetleri Borsa’da hangi pazarlarda islem görürler?

Hisse senetleri ilgili olduklari pazarlarda islem görürler. Hisse senetlerinin islem görecekleri pazar ve islemlere iliskin gerekli bilgiler önceden Borsa bülteninde ilan edilir.

66- Borsa kotuna alinmamis menkul kiymetler IMKB pazarlarinda islem görebilir mi?

Evet; Bölgesel pazar (kot disi pazar) da islem görebilme kosullarini yerine getiren sirketlerin hisse senetleri IMKB’de islem görebilir.

67- Borsa’da fiyatlar nasil olusur?

Borsa’da fiyatlar, çok sayidaki menkul kiymet alim satim emirlerinin belirli kurallar çerçevesinde aleni sekilde karsilasmasiyla olusur.

68- Yatirimcilar Borsa’ya dogrudan basvurarak alim-satim islemleri yapabilirler mi?

Yatirimcilar Borsa’ya dogrudan basvurarak alim-satim islemleri yapamazlar. Borsa’da menkul kiymetlere yatirim yapabilmek için yatirimcilarin, sermaye piyasasinda aracilik faaliyetleri yapmak üzere yetkilendirilmis araci kurum, yatirim bankalari ve ticari bankalardan olusan Borsa üyelerine basvurmalari gerekmektedir.

69- "Alim-Satima Aracilik Çerçeve Sözlesmesi"nde bulunmasi gereken asgari hususlar nelerdir?

Araci kuruluslar ile müsterileri arasinda imzalanan "Alim-Satima Aracilik Çerçeve Sözlesmesi"nde bulunmasi gereken asgari hususlar asagida yer almaktadir:

• Müsteriyi tanitici bilgiler,

• Sözlesme konusu,
  - Sermaye piyasasi araci itibariyle,
  - Islemin yapilacagi piyasalar itibariyle,

• Emirlerin iletilme sekli,

• Emirlerin geçerlilik süresi,

• Islemin niteligine göre sermaye piyasasi aracinin ve nakdin teslim esaslari,

• Gerçeklesen emirlerin tasfiye esaslari,

• Araci kurulusun müsteriye bilgi verme esaslari,

• Araci kurulusa ödenecek ücret ya da komisyonun tespit ve ödenme esaslari,

• Araci kurulus tarafindan yetkili takas ve saklama kurulusunda saklatilan sermaye piyasasi araçlarindan dogan yönetimsel ve mali haklarin kullanilma esaslari,

• Sözlesmenin süresi ve sona erme esaslari,

• Müsteriye ait nakdin degerlendirme ve getirilerinin müsteriye ödenme esaslari ile bu hizmet nedeniyle araci kuruluslara ödenecek ücret ve komisyona

iliskin esaslar.

Çerçeve sözlesmesinde SPK düzenlemelerine ve Borsa mevzuatina aykiri hükümler ile müsterilerin haklarini ciddi sekilde zedeleyici ve araci kurulus lehine tek tarafli olaganüstü haklar saglayan hükümlere ve emirlerin ispatinin müsteriye yüklenmesine iliskin hükümlere yer verilemez. Sözlesmede hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler uygulanir.

70- Araci kuruluslarca müsterileri olan yatirimcilara gönderilmesi gereken belgeler nelerdir?

Araci kuruluslar, yaptiklari islemlerle ilgili olarak;

• Hesap ekstresi,

• Müsteri menkul kiymet hareket listesi,

• Müsteri menkul kiymet hareket dökümünü

aylik dönemler itibariyle islem yapilan ayi izleyen 7 gün içinde müsterilerin adreslerine göndermek zorundadirlar.Ancak bir önceki ay müsteri tarafindan araci kurulusta hiçbir islem yapilmamissa bu durumda bu belgeler gönderilmeyecektir.

71-Ordino (müsteri emri) nedir?

Yatirimcilarin çalistikalari banka veya araci kurumlara "X hisseyi al, X hisseyi sat" seklinde verdikleri alim-satim emirleridir.Bu emirlerin yazili olarak belirlenmesinde herzaman fayda vardir.Emirler limitli veya serbest olarak iki sekilde verilebilir.Serbest fiat emri veren müsterinin emri borsa üyesi tarafindan müsteri menfaati gözetilerek uygulanir.

72- Islem fiyatina göre kaç tür müsteri emri verilebilir?

Islem fiyatina göre, "limitli" veya "serbest" fiyatli olarak müsteri emirleri verilebilir.

• Limitli müsteri emirlerinde, alim yapmak için kabul edilebilecek en yüksek fiyat, satis yapmak için kabul edilebilecek en düsük fiyat belirtilir.

• Serbest fiyatla emir verildigi takdirde, herhangi bir limit verilmez; Borsa üyesi müsterisinin menfaatini gözetmek üzere azami özeni gösterir.

73- Müsteri emirlerinde olmasi gereken asgari unsurlar nelerdir?

Yatirimcilar tarafindan araci kuruluslara müsteri talimati içeriginde verilecek emirlerde,

• Emrin verildigi Borsa üyesinin ünvani,

• Müsterinin adi, soyadi veya ünvani ile adresi,

• Emrin alim emri mi, satim emri mi oldugu,

• Satin alinacak/satilacak menkul kiymetin cinsi, varsa nominal deger tutari,

• Emrin limitli mi yoksa serbest fiyatli mi oldugu,

• Limitli emirlerde limit fiyati,

• Varsa emrin geçerlilik süresi,

• Emrin verildigi yer, tarih, saat ve dakika,

• Emrin, borsa üyesi tarafindan alindiktan sonra ilk seansta mi yoksa geçerlilik süresi içinde uygun görecegi bir seansta mi borsaya intikal ettirilecegi,

• Emir numarasi

bilgilerinin yer almasi gerekmektedir.

74- Sermaye piyasasi araçlarinin alim ya da satim emri nasil verilir?

Araci kuruluslara verilecek alim satim emirlerinin yazili olarak verilmesi esas olup, sözlü olarak telefon vb. iletisim araçlariyla da emir verilebilir. Sözlü olarak verilen emirler, sira numarasi takip eden listelere, emrin alinisi sirasinda araci kurulus tarafindan kaydedilir (yazili hale dönüstürülür) ve kaydedildigi sira numarasi ve kodu o anda müsteriye bildirilir. Müsteri emir formu en az iki örnek düzenlenir. Formun imzali bir örnegi müsteriye verilir.

75- Emirde öncelik kurallari nelerdir?

Hisse senetleri islemlerinde emirler karsilanirken önceliklerin belirlenmesinde asagidaki kurallar sirasiyla uygulanir

a) Fiyat Önceligi Kurali: Daha düsük fiyatli satim emirleri, daha yüksek fiyatli satim emirlerinden; daha yüksek fiyatli alim emirleri daha düsük fiyatli alim emirlerinden önce karsilanir.

b) Zaman Önceligi Kurali: Fiyat esitligi halinde, sisteme zaman açisindan daha önce kaydedilen emirler öncelikle karsilanir.

c) Müsteri Emirlerinin Önceligi Kurali: Fiyat ve zaman öncelikleri açisindan esitligin söz konusu oldugu emirler arasinda müsteri emirleri, Borsa üyelerinin kendi nam ve hesaplarina verdikleri Borsa emirlerinden önce karsilanir.

76- Emirlerde geçerlilik süresi ne kadardir?

Günlük emirler, verildikleri seans boyunca geçerlidirler ve seans sonunda gerçeklesmezse iptal edilirler. Emir eger kismen karsilanmissa, karsilanmayan kisim seans sonuna kadar sistemde bekler ve gerçeklesmezse iptal edilir. Birinci seansta verilen günlük emir ikinci seansta geçerli degildir.

Tarihli emir verdiginiz takdirde, emriniz belirli bir tarihe kadar geçerli olacaktir. Mevcut uygulamada ilgili islem gününden itibaren 1 is gününü geçmeyecek sekilde emir verilebilmektedir.

77- Araci kurulus yatirimci tarafindan verilen her emri kabul etmek zorunda midir?

Araci kuruluslar emirleri kismen veya tamamen kabul etmeyebilirler. Ancak, nedenini açiklama zorunlulugu olmaksizin, durumu müsteriye veya yetkili temsilciye hemen bildirmekle yükümlüdürler.

78- Müsterilerin emirleri Borsa’ya intikal ettirilmeden önce araci kuruluslara karsi yükümlülükleri nelerdir?

Borsa üyeleri, alim emri verenlerden kaparo yada teminat veya satin alinmak istenen menkul kiymet tutarinin tamaminin makbuz karsiliginda ödenmesini, satim emri verenlerden satmak istedikleri menkul kiymetlerin yada bunlari temsil eden belgelerin kendilerine veya temsilcilerine teslim belgesi karsiliginda teslimini, müsteri emrini Borsa’ya intikal ettirmenin ön sarti olarak isteyebilirler.

Kaparo, pesin tahsil edilen bedel veya teslim alinan menkul kiymetler yada bunlari temsil eden belgeler, islem gerçeklesmedigi takdirde en geç bir is günü içinde müsteriye iade edilir. Islem gerçeklestigi takdirde kaparo veya pesin tahsil edilen bedel alis bedelinden mahsup edilir.

79- Gerçeklesen satim emirleri nasil tasfiye edilir?

Üyelerce satilan menkul kiymetler veya bunlari temsil eden belgeler müsteri tarafindan daha önce teslim edilmisse, üyenin bu menkul kiymetlerin bedeli olarak tahsil ettigi paradan kurtaj ve diger masraflari çikardiktan sonra kalani almasi için müsterisine, sekli ve içerigi Borsa Yönetimi’nce belirlenen ihbarnameyi, menkul kiymetlerin bedelini tahsil ettigi günü izleyen ilk is gününde göndermesi veya vermesi; müsterinin alacaginin basvurusu üzerine derhal kendisine ödenmesi gerekmektedir.

80- Gerçeklesen alim emirleri nasil tasfiye edilir?

Borsa üyesinin, Borsa’da müsterileri için alim emirlerini gerçeklestirdikten sonra, izleyen ilk is günü sonuna kadar sekli ve muhteviyati Borsa Yönetimi’nce belirlenen ihbarnameyi düzenleyerek müsterisine göndermesi; müsterinin ihbarnameyi almasini izleyen ilk is günü içinde basvurarak, aralarinda yazili baska türlü herhangi bir anlasma olmadigi takdirde, satin aldigi menkul kiymetlerin bedelleriyle kurtaj ücreti ve giderlerinin tamamini ödemek suretiyle menkul kiymetleri teslim almasi; emrin verildigi sirada kaparo alinmissa, kaparonun menkul kiymet bedeline ve ilgili giderlere mahsup edilmesi gerekmektedir.

81- Müsteri gerçeklesen alim emrini tasfiye etmezse ne olur?

Müsteri, kendisine teblig edilen ihbarnamede belirtilen sürede satin alinan menkul kiymeti veya onu temsil eden belgeyi teslim almak için basvurmadigi takdirde, Borsa üyesi ayrica bir ihbara gerek kalmaksizin söz konusu menkul kiymetleri kendi portföyüne satin alabilir veya Borsa’da satabilir.

Borsa’da satis halinde menkul kiymetin Borsa’da satisindan veya satilamamasindan dogan zarar, taahhüdünü yerine getirmeyen müsteriye; bu islerden dogan kar üyeye aittir. Islemden zarar dogmussa, varsa üye tarafindan kaparodan mahsup edilir. Bu da yetmedigi takdirde üye, müsteriden zarari tahsil eder.

82- Müsterilerin satim emirleri süresinde gerçeklesmedigi takdirde Borsa üyesinin yükümlülügü var midir?

Borsa üyelerine verilen satim emirleri sürelerinde gerçeklestirilemedigi takdirde, satim emri verenler tarafindan teslim edilen menkul kiymetler veya bunlari temsil eden belgeler, durumun kendisine tebliginden itibaren emri veren tarafindan karsilanmak suretiyle istedigi yere gerekli tedbirler alinarak gönderilir.

83- Müsterilerin alim emirleri süresinde gerçeklesmedigi takdirde Borsa üyesinin yükümlülügü nedir?

Borsa üyelerine verilen alim emirleri sürelerinde gerçeklestirilemedigi takdirde, ilgili üye varsa aldigi kaparoyu derhal emri verene geri verir veya istedigi yere gönderir. Para yatirilirken emir gerçeklesmedigi takdirde paranin gönderilecegi yerler tespit edilmisse, durumun kesinlesmesini izleyen ilk is gününde alinan kaparo banka veya posta havalesi ile belirlenen yere gönderilir. Bunun için yapilan giderler müsteriden alinir.

84- Kurtaj ne demektir?

Borsa üyelerinin, araci olarak Borsa’da gerçeklestirdikleri islemler karsiliginda menkul kiymetlerin islem gördügü fiyatlarla hesaplanan tutari üzerinden, müsterilerinden aldiklari komisyona "kurtaj" denir.

Kurtaj tarifesi, IMKB Yönetim Kurulu’nun önerisi üzerine SPK tarafindan belirlenir ve IMKB tarafindan ilan edilir. Gerçeklestirilemeyen emirler için kurtaj alinmaz; varsa gider karsiligi alinir.

85- Araci kuruluslar, yatirimcilardan ne kadar kurtaj alabilir?

Araci kuruluslar, müsterileri olan yatirimcilardan müsteri hesabina gerçeklestirdikleri menkul kiymet alim/satim islemleri için islem tutari üzerinden ve gerçeklesen hisse senedi islem hacimlerinin vergi hariç %1’ini asmamak ve vergi hariç % 0.2’ sinden de az olmamak sartiyla serbest olarak kurtaj oranini belirleyebilirler.

86- Hisse Senetleri Piyasasi bünyesindeki pazarlarda hangi saatlerde islem gerçeklestirilmektedir?

Gözalti pazari = 14:00 - 15:00

Toptan Satislar Pazari, Resmi Müzayedeler ve Birincil Piyasa: = 9:15 - 9:45

Ulusal Pazar, Bölgesel Pazar ve Yeni Sirketler Pazari (Rüçhan Hakki kuponu, yeni hisse senedi ve lotalti islemleri de ilgili pazarin içinde ayni sürelerde gerçeklestirilmektedir.)  1.Seans = 9:30 - 12:00 2.Seans= 14:00 - 16:30  (Birinci seansin ilk 15 dakikasi ve ikinci seansin ilk 10 dakikasi disket emri olarak verilmektedir.Bu seanslarda klavyeli islemler yapilmamaktadir)

87- Borsa emirleri kaça ayrilir?

Borsa emirleri;

• Normal emirler,

• Küsurat emirler,

• Özel emirler,

• Toptan alis- satis emirleri,

• Açiga satis emirleri

olarak çesitlendirilmektedir.

88- Normal emir ne demektir ve kaça ayrilir?

Islem birimi halinde verilmis, tam olarak bir lot ve katlarindan olusan emirlerdir. Asagida belirtilen sekillerde verilirler:

• Limit fiyatli emirler: Fiyat ve miktarin belirtildigi emirlerdir. Bir defada sisteme girilebilecek emir miktari Yönetim Kurulu tarafindan belirtilen miktardan fazla olamaz.

• Kalani iptal et emirleri: Bir defada girilebilecek emir miktari sinirina bagli kalmaksizin, fiyat ve miktar belirtilerek girilen ve emrin girildigi anda karsilanmayan bölümünün otomatik olarak iptal edildigi emir türüdür.

• Özel limit fiyatli emirler: Tanimlanan fiyata kadar olan karsi emirlerin tümünü gerçeklestirmek amaciyla girilen emirlerdir.

89- Küsurat emir ne demektir?

Islem biriminin içerdigi hisse senedi sayisindan (nominal deger/1000) daha az miktarda verilmis emirlerdir. Küsurat emirler hisse senedi sayisi olarak fiyatsiz girilir ve o andaki son normal emir islemi fiyatindan gerçeklestirilir.

90- Özel emir ne demektir?

Borsa Yönetim Kurulu tarafindan menkul kiymet bazinda belirlenen hisse senedi sayisini asan ve eksper onayi ile gerçeklestirilen emirlerdir.

91- Açiga satis emri nasil verilmektedir?

Açiga satis emri, ilgili hissenin fiyatinin trendine bagli olarak en son gerçeklesen islem fiyati düzeyinden veya bu düzeyin bir adim üzerindeki fiyatlardan yapilabilir. Henüz fiyat olusmamis ise emrin fiyati, kapanis fiyatinin en az bir adim üzerinde olmak zorundadir.

92- Toptan alis-satis emri ne demektir?

Borsa Yönetim Kurulu tarafindan belirlenen miktarin üzerinde bir bütün olarak islem gören ve Toptan Satislar Pazari’nda verilebilen emirlerdir.

93- Borsa pazarlarinda olusan fiyatlar ne zaman ilan edilir?

Hisse senetleri pazarlarinda yapilan islemler sonucunda, her hisse senedi için Borsa kaydina alinan fiyatlar ve islem miktarlari en geç seansin bitimini izleyen ilk is günü Borsa tarafindan belirlenen içerikte Borsa Bülteni’nde ilan edilir.

94- Çok fiyat yöntemi nedir ve nasil çalisir?

Çok fiyat yöntemi , bir hisse senedine ait olarak verilen alim-satim emirlerinin belirlenen öncelik kurallarina (fiyat, zaman ve müsteri emirleri önceligi)  uygun olarak karsilastirilmasiyla elde edilen fiyatlarla gerçeklestirilmesidir ve alim-satim emirlerinin Borsa tarafindan belirlendigi sekilde her sirket için sisteme girildigi, sürekli müzayede sistemi ile çalisir.

95- Ulusal Pazar nedir?

Borsa kotunda bulunan ve asgari tedavül kriterlerine haiz sirketlerin hisse senetlerinin güven ve istikrar içerisinde islem gördügü pazardir.

96- Bölgesel Pazar nedir?

Küçük ve orta ölçekli sirketlerin sermaye piyasalarindan yararlanmalarini saglamak üzere kurulmus bir pazardir. Ayrica, Ulusal Pazar’da islem görme kriterini tasimayan ve/veya Borsa Yönetim Kurulu’nca geçici-sürekli olarak Ulusal Pazar’dan çikarilmasina karar verilen sirketlerin hisse senetleri de bu pazarda islem görmektedir.

97- Yeni Sirketler Pazari’nin kurulus amaci nedir?

Yeni Sirketler Pazari, yeni kurulmus ve fon gereksinimi duyan sirketlere Borsa kanaliyla alternatif bir finansman yöntemi sunmak, yeni projelere ve teknolojilere islerlik kazandirmak amaciyla kurulmustur.

98- Toptan Satislar Pazari hangi amaçla kurulmustur?

Önceden alicilari belirli olan veya olmayan, belli bir miktarin üzerindeki hisse senedi islemlerinin; Borsa’ da güven ve seffaflik ortaminda, organize bir piyasada gerçeklestirilmesini saglamak amaciyla kurulmustur.

99- Gözalti Pazari’nin kurulus amaci nedir?

Gözalti Pazari’nin kurulus amaci; hisse senetleri Borsa’ da islem gören sirketler ve/veya hisse senetleri islemleri ile ilgili olagan disi durumlarin ortaya çikmasi, hisse senetleri Borsa’da islem gören sirketler tarafindan kamunun zamaninda, tam, sürekli olarak aydinlatilmamasi ve mevcut düzenlemelere uyum konusuna gerekli özenin gösterilmemesi, yatirimcilarin haklarinin korunmamasi ve kamu yarari geregi hisse senetlerinin Borsa kotundan çikarilmasi sonucunu dogurabilecek gelismelerin olusmasi nedeniyle sirketlerin izleme ve inceleme kapsamina alinmasi durumlarinda sürekli gözetim, denetim ve izleme ortaminda, yatirimcilarin devamli ve zamaninda bilgilendirilmesini saglayacak önlemlerle birlikte, hisse senetlerinin IMKB bünyesinde islem görebilecegi organize bir pazar olusturmak ve söz konusu sirketlerin hisse senetlerine yatirim yapmis tasarruf sahiplerine likidite olanagi sunmak olarak ifade edilmektedir.

100- IMKB Uluslararasi Pazar’in kurulus amaci nedir?

Pazarin kurulmasinda amaç, uluslararasi sermayenin Borsa’ya yönelmesini tesvik etmek ve yatirimcilarin uluslararasi kapsamda arzedilen sermaye piyasasi araçlari üzerinde yapacaklari islemler için seffaf ve güvenilir bir ortam yaratmaktir.

101- Uluslararasi Pazar’da islem gören menkul kiymetler hangileridir?

• Yurt disinda yerlesik sirketlerin hisse senetleri depo sertifikasi olarak,

• Yabanci yatirim fonlarinin katilma belgeleri depo sertifikasi olarak,

• T.C. ve mahalli idarelerince yurt disinda satilmak üzere çikarilan kamu borçlanma senetleri,

• Diger yabanci menkul kiymetler.

102- Depo sertifikasi ne demektir?

IMKB Uluslararasi Pazar Takas ve Saklama Islem Esaslari Yönetmeligi’nin 2.maddesi uyarinca, Takasbank tarafindan kabul edilen, SPK’nin Seri III, No : 20 "Yabanci Sermaye Piyasasi Araçlarinin Kurul Kaydina Alinmasina ve Satisina Iliskin Esaslar Tebligi"nin 2.maddesi uyarinca Takasbank veya SPK’ca uygun görülen saklama kuruluslarinda depo edilen yabanci menkul kiymetleri temsilen çikarilan ve bu menkul kiymetlerin verdigi haklari aynen saglayan, bunlara özdes, hamiline yazili, nominal degeri temsil ettigi yabanci menkul kiymetin para birimi cinsinden ifade edilen sermaye piyasasi aracidir.

103- Rüçhan hakki nedir?

Anonim sirketlerin, gerçeklestirdikleri sermaye artirimlarina mevcut ortaklarin öncelikle katilma hakkidir.

104- Bedelli Rüçhan hakki kullanma süresi ne kadardir?

Rüçhan hakki kullanma süresi 15 günden az, 60 günden fazla olamaz. Sirket, rüçhan hakki kullanma sürelerini yayinladigi sirkülerde ilan eder.

105- Rüçhan Hakki Kupon Pazari nedir?

Borsa’da islem gören sirketlerin, nakdi sermaye artisi yapmak üzere belirledikleri rüçhan hakki kullanma süresi içinde, söz konusu hisse senedinin üzerinde bulunan yeni pay alma kuponlarinin alinip satilabilmesi için açilan pazardir.

106- Rüçhan Hakki Kupon Pazari ne kadar süre ile açik kalir?

Rüçhan hakki kupon pazari ilgili sirketin hisse senetlerinin rüçhan hakki kullanim süresiyle ayni zamanda baslamakta ve rüçhan hakki kullanma süresi sonundan önceki 5. is günü kapanmaktadir.

107- Anonim sirketler bedelli sermaye artirimlarinda rüçhan hakkini hisse senedinin nominal degerinin üzerinde kullandirabilir mi?

Rüçhan hakki, sirket esas sözlesmesinde hüküm bulunmasi kaydiyla, hisse senedinin nominal degeri üzerinde (primli) kullandirilabilir.

108- Emisyon primi ne demektir?

Ortakliklarin hisse senetlerini nominal degerin üzerinde bir fiyatla ihraç etmeleri sonucunda satis fiyati ile nominal deger arasinda olusan farktir.

109- Yeniden degerleme ne demektir?

Ortakliklarin aktifinde kayitli bulunan ve amortismana tabi maddi duran varliklarinin enflasyon sebebiyle elde etme maliyeti ile piyasa degeri arasinda olusan farkin bilançolarin saglikli bir sekilde degerlendirilmesi amaciyla Maliye Bakanligi tarafindan her yil açiklanan oranlar dahilinde degerinin yükseltilmesidir.

110- Anonim sirketler bedelli sermaye artirimlarinda mevcut ortaklarin yeni pay alma haklarini kisitlayabilir mi?

Anonim sirketler, esas sözlesmelerinde hüküm bulunmak kaydiyla, bedelli sermaye artirimlarinda mevcut ortaklarinin yeni pay alma haklarini kisitlayarak, ihraç edilen hisse senetlerini birincil piyasada primli (nominal fiyatin üzerinde) fiyattan satabilirler.

111- Halka açik anonim ortakliklarin temettü ödeme zorunluluklari var midir?

Hisse senetleri Borsa’da islem gören ortakliklar, birinci temettüyü nakden ve/veya hisse senedi biçiminde dagitmak veya dagitmamak konusunda serbesttirler. SPK, bu ortakliklardan gerekli gördüklerine birinci temettünün nakden dagitilmasi zorunlulugu getirebilir. Hisse senetleri Borsa’da islem görmeyen halka açik anonim ortakliklar; birinci temettüyü nakden dagitmak zorundadirlar.

Ayrica, SPK’nin 11.01.1999 tarihinde aldigi ilke karariyla, 1998 hesap dönemine iliskin temettü dagitimini gerçeklestirmeden sermaye artirimi yapan ve arttirimi temsil eden hisse senetleri Borsa’da eski ve yeni olarak iki ayri sirada islem gören sirketlerden; 1998 yili faaliyetleri sonucunda elde ettikleri dönem karindan temettü dagitmak isteyen sirketlere, SPK’nin Seri IV, No : 1 Tebligi’nin 7. maddesinin birinci fikrasindaki esaslar çerçevesinden hesaplayacaklari birinci temettüyü nakden dagitma zorunlulugu getirilmistir.

112- Nakden temettü dagitimi en geç hangi aya kadar yapilabilir?

Halka açik sirket tarafindan mevcut ortaklara nakit temettü dagitiminin, hesap dönemini izleyen 5. ayin sonuna kadar tamamlanmasi zorunludur.

113- Anonim sirketlerin zamanasimina ugrayan kar paylarinin akibeti ne olur?

Burada 12.6.1933 tarih ve 2308 sayili "Sirketlerin Müruru Zamana Ugrayan Kupon Tahvilat ve Hisse Senedi Bedellerinin Hazineye Intikali Hakkinda Kanun"un 1. maddesi uygulanir.

114- Bir sirketin sermaye artirimi ya da temettü ödemesinden yararlanabilmek için o hisse senedini asgari hangi tarihte almak gereklidir?

Bir sirketin hisse senetlerinin sermaye artirimi ve temettü ödemelerine istirak edebilmek için o hisse senedindeki sermaye artirimi ya da temettü ödemesinin basladigi günden, yani temettü kuponu ya da yeni pay alma kuponlarinin hisse senetlerinin üzerinden ayrildigi günden bir gün önce almak yeterlidir.

115- Islem birimi ne demektir?

Bir sermaye piyasasi aracinin, kendisi veya katlari ile islem yapabilecek asgari sayisini veya degerini ifade eder.

116- IMKB Hisse Senetleri Piyasasinda islem birimi olarak ne kullanilmaktadir?

IMKB Hisse Senetleri Piyasasi’nda islem birimi olarak lot kullanilir. Kural olarak 1 lot 1.000 adet hisse senedi veya 1.000.000 TL nominal degerli hisse senedini ifade eder.

117- Islem hacmi ne demektir?

Tüm hisse senetleri için gerçeklesen islemlerdeki her emrin içerdigi hisse senedi sayisi ile islem fiyatinin çarpilarak elde edilen yekünlerin toplanmasidir.

118- Islem miktari ne demektir?

Bir seansta veya belli bir dönemde alinip satilan menkul kiymet adedidir.

119- Lot miktari farkli olan (istisnalar) sirketler hangileridir?

Is Bankasi Kurucu :1
Is Bankasi (A) :100

120- Agirlikli ortalama fiyat ne demektir?

Bir sonraki seansa ait baz fiyatin hesaplanmasina esas teskil eden hisse senedinin agirlikli ve küsuratsiz fiyatidir. Bir hisse senedinin agirlikli ortalama fiyati, seans içinde o hisse senedi üzerinde gerçeklesen her emrin içerdigi fiyat ve hisse adedi çarpimlarinin toplaminin, o hisse senedinin toplam islem adedine bölünmesi ile hesaplanir.

121- Referans fiyat nedir?

Hisse senetlerinin islem görebilecegi en üst ve en alt limitlerinin belirlenmesinde esas teskil etmeyen, sermaye artirimi sirasinda temettü ödemesinin belirsiz oldugu durumlarda, baz fiyat olusuncaya kadar üyelerce referans deger olarak kullanilmasi amaciyla hesaplanan fiyattir.

122- Baz fiyat nedir; nasil hesaplanmaktadir?

Bir hisse senedi için baz fiyati, bir seans süresince o hisse senedinin islem görebilecegi en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas teskil eden fiyattir. Baz fiyat, hisse senedinin bir önceki seansinda gerçeklesen ve kayda alinan islemlerin agirlikli ortalama fiyatinin en yakin fiyat adimina yuvarlanmasi ile bulunur.

123- Bir seans içinde bir hisse senedinin fiyati en çok ne kadar yükselebilir veya düsebilir?

Her hisse senedi için, seans içinde önerilebilecek en düsük (taban) ve en yüksek (tavan) fiyatlar, o hisse senedi için "fiyat araligi"ni (fiyat marji) olusturur. Mevcut uygulamada, hisse senetleri piyasasinda fiyat araliklari baz fiyatin % 10 alti ve üstü ile sinirlidir.

124- Hisse senetlerinde eski-yeni farki nedir?

Bir hesap dönemi içinde ayni sirkete ait hisse senetlerinden, geçmis yilin karina istirak ederek kar payi alma hakki olan ve üzerinde geçmis hesap döneminin temettü kuponlarini tasiyanlara "eski", geçmis hesap döneminin kar payi kuponunu tasimayarak kar payi alma hakki olmayanlar "yeni" olarak adlandirilmaktadir.

125- Bir hisse senedinin islem sirasi hangi durumlarda geçici olarak durdurulur?

Borsa Baskani, asagida yazili durumlardan birinin varligi halinde, ilgili menkul kiymetin seansini geçici olarak durdurabilir:

• Bir menkul kiymete yada menkul kiymeti ihraç eden kurulusa iliskin, yatirimcilarin kararlarini etkileyecek önemde bilgiler oldugunun ve/veya açiklama yapilacaginin ögrenilmesi ve Borsa Yönetiminin bu bilgilerden Borsa üyelerinin ve yatirimcilarin seans içinde haberdar edilmesini gerekli görmesi,

• Bir menkul kiymet için saglikli bir piyasa tesekkül etmesini önleyecek sekilde anormal fiyat ve/veya miktarda alim satim emirlerinin Borsaya intikal etmesi veya diger unsurlarin ortaya çikmasi.

126- Fiyat marjlari ne zaman serbest birakilir?

• Sermaye artirimi sirasinda, referans fiyatin hesaplanamadigi (temettü oraninin belirsiz oldugu) durumlarda, hisse senedi fiyati serbest birakilarak serbest marjla islem görür.

• Sirasi 5 is günü ve üzerinde süre ile kapatilan hisselerde, Borsa Yönetimi tarafindan aksine karar alinmadikça, hisse senedinin sirasi serbest marj ile açilir.

127- Belirli bir süre islem görmeyen hisse senetlerinin fiyat marji nasil hesaplanir?

Bir aylik süre içinde islem görmeyen hisse senedinin, bir ayi takip eden ilk seansta fiyat marjlari serbest birakilir ve Borsa Bülteni’nde ilan edilir. Fiyat marjlarinin serbest birakilmasini takip eden bes is günü süresince islem gerçeklesmemesi halinde, Borsa Baskanligi, ilgili hisse senedini islem gördügü pazardan Yönetim Kurulu’nun karar alma tarihine kadar geçici olarak çikarma yetkisine sahiptir.

128-Bilanço nedir?

Bilanço,belili bir tarihte sirketin varliklarini (aktif degerleri) borçlarini ve özsermayesiniayrintili bir sekilde gösteren bir tablodur.Yani bilanço sirketin durumunu ayrintili bir sekilde gösterir.Bilançolarda aktif ve pasif olmak üzere iki bölüm vardir.Aktif toplami pasif toplamina esittir.

129- Bilançolarin (3,6,9,12 aylik) Borsa’ya gelme süresi ne kadardir?

Sirketler 3 ve 9 aylik mali tablolarini 4 hafta (bankalar 6 hafta içinde), 6 aylik mali tablolarini 6 hafta (bankalar 8 hafta içinde), 12 aylik mali tablolarini 10 hafta içinde Borsa’ya göndermek zorundadirlar.

130- Bilançolarin hepsi bagimsiz denetimden geçiyor mu?

Sadece, 6 ve 12 aylik mali tablolar bagimsiz denetimden geçmektedir.

131- Kredili menkul kiymet islemleri ne demektir?

0000">Kredili menkul kiymet islemleri yetkili bir araci kurulus nezdinde, müsteri adina kredi hesabi açilmasi kosulu ile müsteri ve araci kurulus arasinda yapilacak kredi sözlesmesi hükümleri çerçevesinde menkul kiymet alinmasini ifade eder.

132- Menkul kiymetlerin ödünç islemi ne sekilde yapilmaktadir?

Menkul kiymetlerin ödünç islemi, taraflar arasinda imzalanan çerçeve sözlesmesinde belirlenen esaslar dahilinde, ödünç veren tarafindan açiga satis amaciyla ödünç alan tarafa belli bir dönem için menkul kiymetlerin verilmesi ve ayni cins menkul kiymetlerin mislen geri alinmasi seklinde yapilmaktadir.

133- Açiga satis islemleri ne demektir?

Açiga satis islemi, sahip olunmayan menkul kiymetlerin ödünç alinmak suretiyle satilmasi demektir.

134- Kredili menkul kiymet islemleri ve açiga satis islemleri hangi hisse senetleri üzerinden yapilabilir?

Kredili menkul kiymet ve açiga satis islemleri IMKB Ulusal 100 endeksine dahil olan hisse senetleri üzerinden yapilabilir.

135- IMKB Tahvil ve Bono Piyasasinda, mevcut düzenlemeler uyarinca hangi menkul kiymetler islem görebilir?

IMKB Tahvil ve Bono Piyasasinda,

• Devlet tahvili,

• Hazine bonosu,

• Dövize endeksli gelir ortakligi senetleri,

• Kamu idare ve müesseselerince ihraç edilmis tahviller,

• Borsa kotundaki özel sektör tahvilleri

islem görebilir.

136- IMKB Tahvil ve Bono Piyasasinda hangi kuruluslar islem yapmaktadirlar?

IMKB Tahvil ve Bono Piyasasi’nda,

• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasi,

• Borsa üyesi bankalar,

• Borsa üyesi araci kurumlar,

• Geçici müddetle islem yapabilme izni verilen üyeler

islem yapabilirler.

137- IMKB Tahvil ve Bono Piyasasi bünyesindeki pazarlarda hangi saatlerde islem yapilmaktadir?

IMKB Tahvil ve Bono piyasasinda islemler her gün saat 10.00-17.00 arasinda gerçeklestirilmektedir. Ayni gün valörlü (Repo-Ters Repo Pazarinda ayni gün baslangiç valörlü) islemler, saat 10.00-12.30 ile 13.00-14.00 arasinda; ileri valörlü (Repo-Ters Repo Pazarinda ileri baslangiç valörlü) islemler ise saat 10.00-12.30 ile 13.00-17.00 arasinda yapilmaktadir.

Yatirim fonlarina ait ayni gün valörlü emirler saat 17.00’ ye kadar verilebilmektedir. Gayrimenkul Sertifikalari Pazari’ nda islemler saat 10.00-12.30 ile 13.00-17.00 arasinda yapilmaktadir.

138- Tahvil ve Bono Piyasasinda islemler nasil gerçeklestirilmektedir?

Hazine bonosu ve tahvil alim satim islemlerinde, yatirimcilar tarafindan verilen emirler, Borsa üyeleri araciligiyla telefonla IMKB’na bildirilir. IMKB Tahvil ve Bono Piyasasi’na gelen emirlerin bilgisayar ile degerlendirilmesi sonrasinda; alista en yüksek, satista en düsük fiyatli emirler Reuters, Telerate, Veritel, Foreks ve ADP gibi bilgi transferi yapan ekranlara yansitilir.

Ekranda yer alan alim veya satim emrini uygun bulan diger üyenin, IMKB Tahvil ve Bono Piyasasini telefonla arayarak ilgili emri kabul ettigini bildirmesiyle, islem gerçeklesmis olur. Isleme iliskin onay fakslari alici ve satici taraflar takas merkezine bildirilir; olusan fiyat ekranin son islem bölümünde yer alir.

139- Kesin alim-satim pazari ile repo-ters repo pazarinda islemlerin alt limiti nedir?

Islemlerin alt limiti, isleme konu olan menkul kiymetlerin nominal degerleri itibariyle, Kesin Alim Satim Normal Emirler Pazari'nda 50 milyar TL, Küçük Emirler Pazari'nda 1 milyar TL.'dir.

Kesin alim satim emirlerinde bir defada iletilebilecek maksimum emir büyüklügü ise 5 trilyon nominal TL. ile sinirlandirilmistir.
Repo Ters Repo Pazari'nda ise emir büyüklügü, Normal Emirler Pazari'nda minimum 100 milyar T L., Küçük Emirler Pazari'nda minimum 1 milyar TL. olup, Repo-ters repo islemlerinde bir defada iletilebilecek maksimum emir büyüklügü ise 10 trilyon TL ile sinirlandirilmistir.

141- IMKB Uluslararasi Tahvil ve Bono Piyasasinda islemler hangi saatlerde gerçeklestirilmektedir?

IMKB Uluslararasi Tahvil ve Bono Piyasasinda, her isgünü 10:00 ile 17:00 saatleri arasinda islem yapilmaktadir.

142- IMKB Uluslararasi Tahvil ve Bono Piyasasinda, uluslararasi tahvillere iliskin para birimi nedir?

Uluslararasi tahvillerin alim-satim emirleri, menkul kiymetin ihraç edildigi döviz cinsi üzerinden verilir. Her bir döviz cinsinden ihraç edilen tahvillerde emirler ayni döviz cinsi ve 100 birim üzerinden fiyatlandirilir ve tüm ödemelerde kullanilan döviz cinsi islem yapilan döviz cinsindendir.

143- IMKB Uluslararasi Tahvil ve Bono Piyasasi’nda menkul kiymetler hangi lot miktarlarindan islem görür?

Bu Piyasa’da islem görecek olan Türkiye Cumhuriyeti ve mahalli idarelerince yurtdisinda satilmak üzere ihraç edilen Uluslararasi Tahvil islemlerinde Amerikan Dolari cinsinden yapilan ihraçlarda emirler en az 100.000 Amerikan Dolari ve katlari, Alman Marki cinsinden yapilan ihraçlarda emirler en az 100.000 Alman Marki ve katlari, Japon Yeni cinsinden yapilan ihraçlarda emirler en az 10.000.000 Japon Yeni ve katlari, Ingiliz Sterlini cinsinden yapilan ihraçlarda emirler en az 100.000 Ingiliz Sterlini ve katlari, Euro cinsinden yapilan ihraçlarda emirler en az 100.000 Euro ve katlari seklinde iletilir. Uluslararasi kapsamda diger döviz cinslerinden ihraç edilen tahviller için lot büyüklükleri Borsa Yönetim Kurulu tarafindan belirlenir.

 

Kisaltmalar:

 

YATIRIMCI DANISMA MERKEZI

Sermaye piyasasinin talep unsurunu olusturan yatirimcilarin hak ve yararlarini korumak, etkin bir piyasa olusmasini saglamanin en önemli kosulu sermaye piyasasi enstrümanlarinin degerini ve yatirimcilarin yatirim kararlarini etkileyebilecek bilgilerin dogru, tarafsiz ve en süratli biçimde aktarilmasidir.

IMKB, bu islevin saglanmasinda kendisine düsen görevi yerine getirmek üzere 1995 yilinda, Yatirimci Danisma Merkezi’ni (YDM) kurmustur. Yatirimci Danisma Merkezi’nin fonksiyonu, kisisel ve kurumsal yatirimcilarin telefon, faks, mektup yada sahsen gelerek yaptiklari basvurular üzerine;

• Borsada hisse senetleri islem gören ortakliklar,

• Borsa üyeleri,

• Borsa ve Sermaye Piyasasi’na iliskin hukuki düzenlemeler,

• Borsa piyasalarinin isleyisi ile ilgili yorum içermeyen, kamuya açiklanmis somut bilgileri vermektir.

Yatirimci Danisma Merkezi tüm kesimlerin sermaye piyasasi hakkinda bilgilenmesine katkida bulunmak amaciyla yurdumuzun çesitli sehirlerinde "Yatirimcilari Bilgilendirme Toplantilari" düzenlemektedir.

YDM’nin Hizmetlerinden Ne Zaman Yararlanabilirsiniz ve Nasil Ulasabilirsiniz?

YDM; 08:30-12:00 ile 13:00-17:30 arasinda asagida adresi belirtilen Borsa binasina hizmet vermektedir.

Adres: IMKB Istinye 80860 Istanbul

Tel: 0 212 298 21 00 (IMKB Santral)
0 212 298 23 59
0 212 298 24 78
0 212 298 22 94
0 212 298 21 13 (Hukuki bilgi)

Faks: 0 212 298 25 00

Internet Adresi:   Türkçe : http://www.imkb.gov.tr     Ingilizce : http://www.ise.org

 

MEVCUT BILGILER    I.M.K.B   REHBERI   VE   DR. YASAR ERDINÇ' IN BORSADA ANALIZ ADLI KITABINDAN DERLENMISTIR.

SORULARLA     IMKB    144- Borsa üyeleri, emanetlerindeki müsteri hisse senetlerini nerede saklarlar? Müsteri tarafindan üye emanetine birakilan menkul kiymetlerin, IMKB Takas ve Saklama Bankasi A.S.‘de (Takasbank) saklanmasi zorunludur. Aksi takdirde yatirimci satin aldigi menkul kiymetlerin tarafina verilmesini talep edebilir. 145- Müsteri ismine saklama sistemi nedir? IMKB Takas ve Saklama Bankasi A.S. tarafindan Subat 1995 ‘ den beri "Müsteri Bazinda Saklama" hizmeti verilmekte iken 31 Mayis 1999 tarihinden itibaren "Müsteri Ismine Saklama" uygulamasina baslanmistir. Bu uygulama çerçevesinde, halihazirda müsteri kodu ile izlenen alt hesaplar, müsteri ismine açilmis hesaplara dönüsmektedir. Bu yeni sistemde her bir yatirimci için tek TAKASBANK numarasi olmakta ve yatirimci farkli araci kuruluslar nezdinde de tutuyor olsa, tüm hisse senetlerini toplu olarak bu numara ile izleyebilmektedir. Ayrica bu sistem, Alo Takas vasitasi ile, yatirimcilara alt hesaplarina bloke koyma ve çözme imkanini da saglamaktadir. 146- Müsteri Ismine Saklama Sisteminin baslica yararlari nedir? Takasbank sicil numarasi sayesinde bir kisiye ait tüm sermaye piyasasi araçlarinin tespitinin mümkün hale gelmesi, Yetkili organlarca yapilan denetimlerde kolaylik saglamasi, Yatimcilar hakkinda istatistiki veri elde edilebilmesi, Özel Haller Tebligi’nin uygulamasinda kolaylik saglamasi, Kaydi Sisteme Geçiste önemli bir adim teskil edilmesi, Müsteri Ismine Saklama Sisteminin baslica yararlari arasinda yer almaktadir. 147-Alo - Takas sistemi nedir? Alo - Takas yatirimcilara hizmet vermek üzere Takasbank tarafindan kurulan sesli yanit sistemidir. Yatirimcilar, Alo-Takas’i kullanarak; bakiye, hesap, hisse ve araci kurumlarla ilgili bilgileri ögrenebilir, bloke koyma ve çözme islemleri yapabilir ve faksla bilgi alabiliriler. 148- Saklamaya kabul edilecek kiymetlerin nitelikleri nelerdir? Takas merkezine saklamaya kabul edilecek menkul kiymetlerin veya bunlari temsil eden belgelerin; Kullanilmalarini önleyecek derecede yipranmamis, Mahkemece üzerine ödeme yasagi konulmamis, Iptal edilmemis, Itfa edilmemis, Anapara ödeme süresi geçmemis, Vadesi gelmemis temettü kuponlari ile yeni pay alma kuponlarinin eksiksiz olmasi zorunludur. Bu nitelikleri tasimayan menkul kiymetler Takas Merkezi tarafindan kabul edilmez. Teslim sirasinda menkul kiymetin üzerinde, vadesi gelmis ve tahakkuk etmis faiz, temettü ve benzeri kuponlar bulunmaz; bulundugu takdirde bunlar saticiya iade edilir. Menkul kiymetin teslim edildigi döneme ait cari gelirlerle ilgili olanlar dahil olmak üzere, gelecek döneme ait kuponlarin tam olmasi gerekir. 149- Saklama hizmetinden yararlanan kurumlar hangileridir? Takasbank’ta dogrudan saklama hesabi açabilen kurumlar; IMKB üyesi banka ve araci kurumlar, Ihraççi kuruluslar, Yatirim fonlari, yatirim ortakliklari, sigorta sirketleri, Yabanci saklama bankalari, Yabanci takas ve saklama kuruluslari, Yerli ve yabanci kurumsal yatirimcilar. 150- Teslim karsiligi ödeme prensibi nedir? Borsa üyesi, Takasbank'ta önce kiymet veya nakit yükümlülüklerini yerine getirir; daha sonra alacagi olan menkul kiymetleri veya nakti alir. Üyeler takasa olan borçlarini kapatmadikça alacaklarini alamazlar. 151- Kaydi takas prensibi nedir? Kaydi takas sisteminde, Borsa üyelerinin takasa olan kiymet borçlari saklama hesaplarindan virman suretiyle kapatilir. Üyelerin takastan olan alacaklari ise saklama hesaplarina virman suretiyle aktarilir. Tüm bu islemler kayit üzerinde gerçeklesir. 152- Borsa islemlerinde takas süresi ne kadardir? Borsa’da gerçeklesen islemlerin takasi, islem gününü izleyen ikinci is günü yapilir. Islem günündeki (T) islemlere ait hisse senetlerinin fiziki teslimatlari T+2 günü saat:14:00’a kadar, kaydi olarak virman yoluyla yapilan teslimatlar ise saat: 15:00’a kadar yapilmak zorundadir. T günündeki islemlere ait nakit teslimatlari ise fiziki olarak T+2 günü saat: 14:30’a kadar, kaydi olarak virman ve havale yoluyla yapilan teslimatlar ise saat:15:00’e kadar kabul edilmektedir. Takasbank’ta takas islemleri tatil günlerinin disinda her gün yapilabilmektedir. 153- Üyelerin Takasbank'ta alim satim taahhütlerini yerine getirmemeleri durumunda uygulanacak temerrüt hükümleri nelerdir? Üyelerin Takasbank'ta alim satim taahhütlerini yerine getirmemeleri durumunda, IMKB Yönetmeligi 35.madde uygulanir. Üyeler, kesinlesen alim satim islemlerine iliskin karsilikli taahhütlerini zamaninda yerine getirmezlerse bu yükümlülügü yerine getirmeyen üyeden, temerrüde düstügü tarihten itibaren taahhüdünü yerine getirdigi tarihe kadar ve tesliminde temerrüde düsülen menkul kiymetlerin islem günlerindeki agirlikli ortalama fiyatlarindan hesaplanan toplam Borsa degerleri veya nakit borcu esas alinarak TC. Merkez Bankasi’nin kendi islemlerinde uygulanmak üzere ilan ettigi en yüksek faiz oraninin, her piyasa için IMKB Yönetim Kurulu’nca belirlenerek SPK tarafindan onaylanan katina karsilik gelen faiz oranindan hesaplanan faiz tutari tahsil olunur. Temerrüde düsen üyeye temerrüd halini sona erdirmesi için, IMKB Yönetim Kurulu’nca belirlenen süre verilir. Bu sürenin bitimini takip eden ilk seansta islem konusu menkul kiymetler, Borsa Yönetimi tarafindan eksper marifetiyle sattirilir veya aldirilir. Bu sekilde gerçeklestirilen alim veya satimin sonuçlari, yerine getirilmeyen alim veya satima göre daha olumlu ise, herhangi bir islem yapilmaz. Islem eskisine göre daha olumsuz sartlarda yapilmissa yükümlülügü yerine getirmeyen üye aradaki farki, Takas Merkezi’ne ödemek zorundadir. Islem konusu menkul kiymetleri satin almak veya satmak mümkün olmamissa ve/veya anapara, deger farklari ve temerrüt faizi gibi üyenin yükümlülügünün gerektirdigi ödemeler yapilmamissa, ödenmesi gereken para, üyenin Borsa’ya yatirmis oldugu teminattan re’sen karsilanir. Temerrüde düsen üyeye, disiplin cezasi hükümleri, bu üyenin savunmasi Borsa Baskanligi’nca alinarak Yönetim Kurulu karari ile uygulanir. 154- Endeks ne demektir? Endeks, bir veya daha fazla degiskenin hareketlerinden ibaret olan oransal degisimi ölçmeye yarayan bir göstergedir. Endeksler, karmasik olaylarin tek bir rakama indirgenmesini saglayan, olaylar ve sonuçlari hakkinda yaklasik bilgi verebilen tek araçtir. Hisse senedi piyasasinin genel bir göstergesi olan hisse senedi endeksleri, endeks kapsamindaki hisse senetlerinin fiyatlari baz alinarak " piyasa performansi " hakkinda genel bir bilgi verir. 155- IMKB Hisse Senetleri Piyasasi Endeksi neden olusturulmustur? Borsa’da islem gören hisse senetlerinin fiyat ve getirilerinin bütünsel ve sektörel bazda performanslarinin ölçülmesi amaciyla olusturulmustur. 156- IMKB endeksleri nasil hesaplanmaktadir? IMKB endekslerinin hesaplanmasinda en son tescil edilmis fiyatlar kullanilir. Sirketin piyasa degeri, eski ve yeni hisse senetlerinin fiyatlari ayri olarak dikkate alinir. IMKB endeksleri, endeks kapsaminda bulunan sirketlerin, aynen saklamada bulunanlar hariç, Takasbank saklamasinda bulunan hisse senetlerinin toplam piyasa degerleri ile agirlikli olarak hesaplanir. Hisse senetlerinin piyasa degerlerinde, arz-talep sartlarinin haricinde meydana gelen degisikliklerden dolayi, endekslerde düsüs veya yükselme olmasini engellemek amaciyla, endeks hesaplama formülünün paydasinda düzeltme yapilarak devamlilik saglanir. Endekslerin hesaplanmasinda asagidaki formül uygulanir:   n å Fit * Nit * Hit i=1 Et = ____________________ Bt Et = Endeksin t zamandaki degeri N = Endekse dahil olan hisse (sirket) sayisi Fit = "i" nci hisse senedinin t zamandaki fiyati Nit = "i" nci hisse senedinin t zamandaki toplam sayisi (Ödenmis veya Çikarilmis sermaye/1000) Hit = "i" nci hisse senedinin t zamandaki aynen saklamada bulunanlar hariç, Takasbank saklamasinda bulunan miktarinin sermayeye orani Bt = Bölenin (Düzeltilmis baz piyasa degeri) t zamandaki degeri   157- Fiyat ve Getiri endeksleri arasindaki fark nedir? Fiyat endeksleri, endeksin hesaplanmasinda ve sürekliliginin saglanmasinda ödenen temettüyü dikkate almayan endekslerdir. Bu tür endekslerde sadece hisse senedinin deger kazanmasindan dogan kazanç endekse yansimaktadir. Getiri endeksleri, endeksin hesaplanmasinda ödenen temettüyü de dikkate alan, sürekliliginin saglanmasinda ödenen temettülere göre de düzeltme yapilan endekslerdir. Bu tür endekslerde hisse senedinin deger kazanmasindan dogan kazancin yaninda temettüden dolayi elde edilen kazanç da endekse yansimaktadir. 158- Ulusal Tüm Endeksi hangi hisse senetlerinden olusmaktadir? Yatirim ortakliklari hariç Ulusal Pazar’da islem gören hisse senetlerinden olusmaktadir. 159- Sektör ve alt sektör endeksleri nelerden olusmaktadir? Yatirim ortakliklari hariç Ulusal Pazar’da islem gören hisse senetlerinden olusmaktadir. 160- IMKB’ de kaç çesit endeks hesaplanmaktadir? IMKB’de asagida belirtilen endeksler hesaplanmaktadir. IMKB Ulusal-100 IMKB Ulusal-Tüm IMKB Ulusal-30 IMKB Ulusal-Sinai: Gida, içecek, Tekstil, deri, Orman, kagit, basim, Kimya, petrol, plastik, Tas, toprak, Metal ana Metal esya, makina IMKB Ulusal-Hizmetler: Elektrik, Ulastirma, Turizm, Ticaret IMKB Ulusal-Mali: Banka, Sigorta, Finansal kiralama, Factoring, Holding ve yatirim IMKB Bölgesel, Yeni Sirketler Pazari IMKB Yatirim ortakliklari 161- IMKB Ulusal-30 Endeksi hangi hisse senetlerinden olusmaktadir? Vadeli islemler piyasasinda kullanilmak üzere, yatirim ortakliklari hariç Ulusal Pazar’da islem gören sirketlerin halka arz edilmis hisse senetlerinden piyasa degeri ve likiditesi yüksek olanlardan sektörel temsil kabiliyeti de göz önünde bulundurularak seçilen 30 hisse senedinden olusmaktadir. 162- IMKB Ulusal-100 Endeksi ne demektir? 1986 yilinda 40 sirketin hisse senedi ile baslayarak zamanla sayisi 100 sirketin hisse senedi ile sinirlanan bilesik endeksin devami niteligindedir. Ulusal Pazar’da islem gören yatirim ortakliklari hariç, 163. ve 164.üncü cevaplarda belirtilen sartlara göre sektörel temsil kabiliyeti de gözönünde bulundurularak seçilmis hisse senetlerinden olusmakta olup, IMKB Ulusal-30 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadir. 163- IMKB Bölgesel ve Yeni Sirketler Pazari endeksi nedir? Bölgesel ve Yeni Sirketler Pazari’nda islem gören hisse senetlerinden olusan endekse "IMKB Bölgesel ve Yeni Sirketler Pazari endeksi" denir. 164- IMKB Yatirim Ortakliklari endeksi nasil tanimlanir? Ulusal Pazar’da islem gören yatirim ortakliklarinin hisse senetlerinden olusan endeks, IMKB Yatirim Ortakliklari endeksi olarak tanimlanmaktadir. 165- Sirketlerin endeks seçimlerine katilabilmesi için hangi sartlari yerine getirmesi gerekir? a) Ulusal Pazar’da islem gören hisse senetlerinin IMKB Ulusal-30 ve IMKB-Ulusal 100 endeksine alinabilmesi için; Borsa’da en az 60 gün süreyle islem görmesi sarttir. b) IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endeksine, birden fazla grup (örnegin:A,B,C) hisse senedi bulunan sirketin, sadece bir grup hisse senedi dahil edilir. c) IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endeksine seçilecek hisse senetlerinin büyüklük, likidite bakimindan asagidaki sartlari saglamasi gereklidir;   *Büyüklük: Halka arz edilen hisse senetlerinin degerleme dönemi sonu itibariyle piyasa degeri; IMKB Ulusal-30 için Ulusal Pazar’da yer alan hisse senetlerinin medyan piyasa degerinden büyük, IMKB Ulusal-100 için ilk %75’in içinde olmalidir. *Likidite: Endekslerde yer alacak hisse senetlerinin, birincil piyasa toptan satis ve özel emir islemleri hariç son bir yil içinde günlük ortalama islem hacmi (degerleme dönemi içinde islem görmeye baslayan hisse senetlerinin ilk 20 günü hariç) IMKB Ulusal-30 için medyan islem hacminden büyük, IMKB Ulusal-100 endeksi için ise ilk %75’in içinde olmalidir. *Endekslerde alinacak hisse senetlerinin, islem gördügü gün sayisinin islem görebilecegi gün sayisina orani %75 olmalidir. 166- Endeks seçimleri ne sekilde yapilmaktadir? Aynen saklamada bulunanlar hariç, Takasbank saklamasinda bulunan hisse senetleri, degerleme sonu itibariyle piyasa degerleri (hisse sayisi x kapanis fiyati) ve günlük ortalama islem hacimlerine göre büyükten küçüge dogru siralanir. 163 nolu cevabin c bendinde belirtilen sartlari saglayan hisse senetlerinden, aynen saklamada bulunanlar hariç, Takasbank saklamasinda bulunan hisse senetlerinin piyasa degeri ve günlük ortalama islem hacmi en büyük olanlardan baslanarak seçim yapilir. 167- Endekslerde dönemsel degerleme ve degisiklikler nelerdir? IMKB endekslerinin kapsamindaki dönemsel degisiklikler IMKB Ulusal-30’da Ocak-Haziran, Temmuz-Aralik dönemleri için yilda 2 kez, IMKB Ulusal-100’de Ocak-Mart, Nisan-Haziran, Temmuz-Eylül, Ekim-Aralik dönemleri içinde yilda 4 kez yapilir. Hisse senetlerinin degerleme dönemleri IMKB Ulusal-30’da Kasim ve Mayis ayinin sonlari, IMKB Ulusal-100’de Kasim, Subat, Mayis, Agustos aylarinin sonlari itibariyle son 12 aydir. IMKB endekslerinin kapsamindaki hisse senetlerinde dönemsel olarak yapilan degisiklikler, ilgili uygulamadan 15 gün önce ilan edilir. Dönemsel degisikliklerde, IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endeksleri için degerleme sonu itibariyle 163.cevapta belirtilen yöntem uygulanarak endeksleri olusturacak hisse senetleri seçilir. Yedek liste dönemler içinde olabilecek degisikliklerde IMKB Ulusal-30 için 2,IMKB Ulusal-100 için 5 hisse senedi yedek olarak seçilir. 168- Endekslerde dönemsel olmayan degisiklikler nelerdir? Pazarlari kesin olarak kapatilan hisse senetleri tüm endekslerden çikarilir. IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endeksleri yedek hisse senetleri ile tamamlanir. Pazarlari 5 is gününden fazla süre için kapatilan veya baska bir pazara alinan hisse senetleri, kapsaminda olduklari endekslerden çikarilir. IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endeksinden çikarilan hisse senetlerinin yerlerine yedek hisse senetleri alinir. Endeks kapsamindan yukarida belirtilen sebeplerle çikarilan hisse senetleri, çikarildigi degerleme dönemi tamamlanana kadar IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endekslerine yeniden alinmaz. Ilk defa islem görmeye baslayan hisse senetleri IMKB Ulusal-Tüm ve sektör endekslerine, takip eden dönemin basinda dahil edilir. Hisse senetleri IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endeksi kapsaminda olan iki sirketin birlesmesi veya devri sonucunda ortaya çikan sirketin hisse senetleri endeks kapsami içinde kalir ve eksilen sirket yedeklerden tamamlanir. Hisse senetleri IMKB Ulusal-30 ve IMKB Ulusal-100 endeksi kapsaminda olan bir sirket, kapsamda olmayan bir sirketi devir aldiginda veya kendisi devir olundugunda ortaya çikan yeni sirketin, Ulusal Pazar içinde islem görmesi durumunda endeks kapsaminda kalir; Ulusal Pazar içinde yer almazsa endekslerden çikarilir; yerine yedek listeden sirket alinir. Hisse senetleri IMKB Ulusal-30 veya IMKB Ulusal-100 endeksi kapsaminda olan bir sirket iki veya daha fazla bir sirkete bölünüyorsa, ortaya çikan sirketlerden piyasa degeri en büyük olan dönem sonuna kadar endeks içinde kalir, digerleri çikarilir. 169- Yurtdisi piyasalarda yapilacak araciliga iliskin esaslar nelerdir? Araci kuruluslarin, Türk Parasinin Kiymetini Koruma Mevzuati sakli kalmak kaydiyla, yurtdisi piyasalarda menkul kiymetler ve diger sermaye piyasasi araçlarina iliskin olarak yapacaklari aracilik faaliyetlerinde asagida yer alan esaslara uymalari gerekmektedir: Islemler, ilgili ülke mevzuatina göre faaliyet göstermeye yetkili araci kuruluslar vasitasiyla yürütülür. Yurtdisindaki araci kuruluslarla yazili sözlesme yapilmasi sarttir. Müsterilerle alim satima aracilik çerçeve sözlesmesinin yapilmasi ve yurtdisi islemleri ile ilgili olarak bu sözlesmeye, sermaye piyasasi aracinin ve bedelinin transferi, saklama islemleri, islemlerin teyidi, karsilikli hak ve yükümlülükler gibi özel hususlarin da konulmasi zorunludur. Araci kuruluslarin, yurtdisi piyasalarda yapacaklari islemlerle ilgili olarak müsteriler itibariyla izlemeye yönelik belge, kayit ve iletisim sistemini kurmalari zorunludur. 170- Içerden ögrenenlerin ticareti (insider trading) ne demektir? Içerden ögrenenlerin ticareti, sermaye piyasasi araçlarinin degerini etkileyebilecek, henüz kamuya açiklanmamis bilgileri kendisine veya üçüncü kisilere menfaat saglamak amaciyla kullanarak, sermaye piyasasinda islem yapanlar arasinda firsat esitligini bozacak sekilde haksiz yarar saglamak veya bir zarari bertaraf etmek seklinde tanimlanmaktadir. 171- Kamuyu aydinlatma ilkesini açiklar misiniz? Sermaye piyasasi araçlarinin degerini, yatirimcilarin yatirim kararlarini etkileyecek her türlü bilginin, piyasa katilimcilari olan tasarrufçulara esanli, tam ve standart nitelikte açiklanma prensibi kamuyu aydinlatma ilkesinin uygulanmasini saglamaktadir. Kamunun sürekli aydinlatilmasi için SPK’nin Seri:VIII No:20 "Özel Durumlarin Kamuya Açiklanmasina Iliskin Teblig"i kapsaminda, menkul kiymetleri Borsa’da islem gören sirketler ile ilgili ortaya çikan önemli olay ve gelismeler, bu sirketler tarafindan kamunun aydinlatilmasindan hareketle, SPK’ya ve Borsa’ya iletilmektedir. 172- Kamuyu aydinlatma ilkesi kapsaminda sirketler tarafindan Borsa’ya iletilen bilgiler ne sekilde yatirimcilara duyurulmaktadir? Bu bilgiler Borsa bültenlerinde, TRT 1,TRT INT üzerinden gecikmeli olarak teletext servisi yolu ile, Internet ve diger veri sirketleri kanali ile yatirimcilara duyurulmaktadir. 173- Ortakliklar tarafindan kamuya açiklama yapilmasini gerektiren özel durumlar nelerdir ? Ortakligin sermaye yapisina ve yönetim kontrolüne iliskin degisiklikler, Duran varlik alimi, satimi, kiralanmasi, kiraya verilmesi, Ortakligin faaliyetine iliskin degisiklikler, Ortakligin yatirimlarina iliskin degisiklikler, Ortakligin mali yapisina iliskin degisiklikler, Istirakler ve is ortakliklarina iliskin degisiklikler, Idari konulara iliskin degisiklikler, Diger degisiklikler. 174- Sermaye piyasasinda aracilik faaliyetleri nasil gerçeklestirilmektedir? Sermaye piyasasinda aracilik faaliyetleri; sermaye piyasasi araçlarinin, araci kuruluslar tarafindan kendi nam ve hesabina, baskasi nam ve hesabina, kendi namina baskasi hesabina ticari amaçla alim satimi seklinde gerçeklestirilmektedir. 175- Aracilik faaliyetleri kaç türe ayrilir? Sermaye piyasasinda aracilik faaliyetleri, halka arza ve alim satima araciliktan olusmaktadir: Halka arza aracilik, "en iyi gayret araciligi" veya "aracilik yüklenimi" seklinde yapilabilir. "En iyi gayret araciligi" SPK kaydina alinacak sermaye piyasasi araçlarinin, izahnamede gösterilen satis süresi içinde satilmasini, satilmayan kismin ise satisi yapana iadesini veya bunlari daha önce satin almayi taahhüt etmis üçüncü kisilere satilmasini ifade eder. "Aracilik yüklenimi", SPK kaydina alinacak sermaye piyasasi araçlarinin, Halka arz yoluyla satilmasinin ve satilamayan kisminin tamaminin, bedeli satis süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satin alinmasinin (bakiyeyi yüklenim), Bedeli, satisin baslamasindan önce tam ve nakden ödenmek suretiyle tamaminin satin alinarak halka satilmasinin satisi yapana karsi taahhüt edilmesidir. (tümünü yüklenim) Araci kuruluslar, sermaye piyasasi araçlarinin halka arz edilmeksizin satisinda da bu tür aracilik yapabilirler ve ayni esaslari uygulayabilirler. "Alim satima aracilik", ilgili mevzuata uygun olarak daha önce ihraç edilmis sermaye piyasasi araçlarinin araci sifatiyla ve ticari amaçla alim satimini ifade eder. 176- Halka arza aracilik faaliyetinin esaslari nelerdir? Araci kuruluslar; halka arza aracilik islemlerinde, izahnamede, sirkülerde ve aracilik sözlesmesinde belirtilen sartlari aynen uygulamak zorundadirlar. Halka arza aracilik islemleri, kismen veya tamamen, birden fazla araci kurulus tarafindan konsorsiyum seklinde ya da birbirlerinden bagimsiz olarak yapilabilir. Araci kuruluslar, yapay piyasa yaratilmasi sonucunu verecek yahut aracilik komisyonu disinda, kendilerine veya üçüncü sahislara menfaat saglanmasina imkan taniyacak tasarruflarda bulunamazlar. Halka arzin, küçük tasarruf sahiplerinin ihtiyaç ve taleplerine cevap verecek sekilde gerçeklesmesi için en iyi gayreti gösterirler. En iyi gayret araciliginda, araci kurulus tarafindan satilan sermaye piyasasi araçlarinin bedelleri, aracilik sözlesmesinde daha kisa bir süre tayin edilmemis ise en geç satis süresini izleyen is günü sonunda sermaye piyasasi aracini çikarana veya halka arz edene tam ve nakden ödenir. Araci kuruluslarin halka arza aracilik faaliyetleri esnasinda yüklenebilecekleri taahhütlerin tutari, araci kuruluslara iliskin olarak SPK’ca belirlenecek olan sermaye yeterliligi sinirlarini asamaz. 177- Araci kuruluslarin alim-satima aracilik faaliyetinin esaslari nelerdir? Araci kuruluslar, alim-satima aracilik faaliyetleri kapsaminda, daha önce halka arz edilmis veya özel mevzuatlari geregince islem gören sermaye piyasasi araçlarinin alim satimina aracilik edebilirler. Araci kuruluslar gerek Borsa gerek Borsa disinda alim satima aracilik islemlerine baslamadan evvel müsteriyle, asgari hususlari Seri:V, No:19 "Aracilik Faaliyetleri ve Araci Kuruluslara Iliskin Esaslar Tebligi"nde hükme baglanan yazili bir sözlesme yapmak zorundadirlar. Bu sözlesme, araci kurulusla müsterisi arasinda, alim satim araciligindan dogan iliskiyi genel olarak düzenleyen, baslangiçta bir kez akdedilen ve münferit islemlerin esasini olusturan bir çerçeve anlasmasidir. Araci kuruluslar, anilan sözlesmeyi imzaladiktan sonra müsterilerinden sermaye piyasasi araçlarinin alim satimina iliskin emirleri kabul edebilirler. Borsada islem yapmayi gerektiren emirler, ilgili mevzuatta belirlenen esaslar çerçevesinde alinir ve yerine getirilir. Borsa disinda yapilacak islemlerde, müsteri emirlerini, çerçeve sözlesmesinde belirlenen esaslara göre kabul ederler. Araci kuruluslar, bu emirleri özen borcu içinde yerine getirirler. 178- Araci kuruluslarin yetki ve yükümlülükleri nelerdir? Ilgili mevzuatta belirlenen esaslar dahilinde borsada, baskasi nam ve hesabina ve baskasi hesabina kendi namina yahut kendi nam ve hesabina alim satim yapabilirler. Iyiniyet kurallarina göre davranmak, mevzuata, borsa düzen ve disiplinine uygun hareket etmek zorundadirlar. Müsterilerinin verecekleri alim ve satim emirlerini, kismen veya tamamen kabul etmeme hakkina sahiptirler; ancak, nedenini açiklamak zorunlulugu olmaksizin bu durumu, müsterilerine veya onlarin temsilcilerine hemen bildirmekle yükümlüdürler. Tarife disi kurtaj alamaz ve teklif edemezler. Menkul kiymetlerin teslimi ve bedellerinin ödenmesi de dahil olmak üzere borsada yaptiklari islemlerin tümünden sorumludurlar. Yardimcilarinin ve diger çalisanlarinin görevleri çerçevesinde yaptiklari islemlerden de sorumludurlar. Yapilacak sözlesmelere konulacak hükümlerle üyelerin sorumluluklari kaldirilamaz. 179- Araci kuruluslarin yapamayacaklari is ve islemler hangileridir? Araci kuruluslar, Mevzuatin imkan verdigi haller hariç olmak üzere, aracilik amaciyla alip sattiklari sermaye piyasasi araçlarina iliskin veya bunlardan bagimsiz olarak kendi mali taahhütlerini (tahvil dahil) içeren evrak çikaramazlar. Ticari amaçli kiymetli madenler, döviz ve gayrimenkul alim satiminda bulunamazlar. Kredili menkul kiymet islemlerine iliskin mevzuatin imkan verdigi haller hariç olmak üzere ödünç para verme islemleri yapamazlar. SPK’dan icrasi için izin alinan faaliyetler ve bunlara iliskin is ve islemler disinda, hiçbir ticari, sinai ve zirai faaliyette bulunamazlar; sermaye piyasasi faaliyetlerini yürütebilmek için gerekli olanin üstünde tasinmaz mal edinemezler. Bankalar Kanunu’nda tanimlandigi üzere mevduat toplayamazlar, mevduat toplama sonucunu verebilecek is ve islemler yapamazlar. Mevzuatin imkan verdigi haller haricinde sermaye piyasasi araçlarinin, belli bir getiri saglayacagi yolunda herhangi bir yazili veya sözlü taahhütte bulunamazlar (Bu yasaga, Bankalar da tabidir). Abartilmis, gerçege uymayan, müsterilerini veya kamuoyunu yaniltici bilgileri içeren herhangi bir ilan ve reklam ile diger yazili ve sözlü açiklamalarda bulunamazlar (Bu yasaga, Bankalar da tabidir). Sadece, yatirimcilar tarafindan verilen satis emrinin yerine getirilmesi için teslim edilen menkul kiymetlerle, müsterinin alim emri geregi satin alinan menkul kiymetleri, Borsa mevzuatinda belirlenen satis emrinin geçerlilik süresi ve gerçeklesen alim emrinin tasfiyesi için öngörülen azami süre içinde emanetinde tutabilir. Bu halin disinda, araci kurum, gerek kendisine gerekse müsterilerine ait menkul kiymetleri yetkili takas ve saklama kurulusu disinda bir yerde tutamaz (Bu yasaga, Bankalar da tabidir). Müsteriye ait sermaye piyasasi araçlari ve nakit üzerinde, hak ve yetkileri olmaksizin kendileri veya üçüncü sahislar lehine herhangi bir tasarrufta bulunamazlar (Bu yasaga, Bankalar da tabidir). Herhangi bir sekilde yanlarinda çalistirdiklari kisilerin, mutad müsteri araci kurum iliskisi disinda imkanlarindan yararlanmak suretiyle kendi nam ve hesaplarina islem yapmalarina olanak saglayamazlar (Bu yasaga, Bankalar da tabidir). TTK’nin 329. md.’sinde müsaade edilen haller hariç olmak üzere, ihraç ettikleri hisse senetlerini, kendi nam ve hesaplarina alip satamazlar (Bu yasaga, Bankalar da tabidir). Herhangi bir sermaye piyasasi aracinin fiyatini yapay olarak yükseltmek, düsürmek, belli bir seviyede tutmak yahut herhangi bir sermaye piyasasi aracinin alim yada satim taleplerini yapay olarak etkilemek veya aktif bir piyasa oldugu izlenimi yaratmak amaciyla; -Sermaye piyasasi aracinin mülkiyetinde gerçek anlamda degisme yaratmayan alim-satim islemi yapamazlar. - Sürekli olarak kendisiyle veya ayni kisilerle, ayni miktar veya tutarda ve ayni fiyattan sermaye piyasasi araci alim satiminda bulunamazlar. -Yatirimcilarin hak ve yararlarini zedeleyici, iyiniyet kurallarina aykiri hareket ve islemlerde bulunamayacaklari gibi, sermaye piyasalarinda yapay fiyat veya pazar olusumuna yol açacak veya tasarruf sahiplerinin yatirim kararlarini etkileyecek veya genelde mali piyasalarda fiyatlarin artip eksilmesine neden olacak tarzda asilsiz, yanlis, yaniltici veya yetersiz beyan, açiklama ve öngörülerde bulunamazlar. -Faaliyetleriyle ilgili olarak üçüncü sahislarda yanlis veya yaniltici bir izlenim uyandiracak fiil ve davranislarda bulunamazlar. -Müsterilerin piyasa hakkindaki bilgisizlik ya da tecrübesizliklerinden yararlanip bunlarin alim-satim kararlarini etkileyerek kendi lehlerine kazanç saglayamazlar ve herhangi bir sekilde gelirlerini arttirmak amaciyla müsterilerin gereksiz alim-satim yapmalarina ortam hazirlayamazlar. -Yukarida sayilan yasaklanmis fiil ve islemlerin, kendileri disinda, üçüncü sahislar tarafindan gerçeklestirilmesine herhangi bir sekilde yardimci olamazlar (Bu yasaga, Bankalar da tabidir). - Kendi hisse senetlerini temsil eden depo edilen menkul kiymet sertifikalari ihraç edemezler. Fiktif hesap açmayacaklari gibi, gerçek mahiyetine uygun düsmeyen kayitlar tesis edemezler. 180- Acentalarin yetkileri nelerdir? Acentalar, araci kurum ile imzaladiklari yazili acentalik sözlesmesi çerçevesinde faaliyet gösterdikleri mahalde, sadece sermaye piyasasi araçlarina iliskin alim ve satim emirlerinin araci kuruma iletilmesine ve gerçeklesen emirlerin tasfiyesine aracilik eden gerçek kisi veya ticaret sirketleridir. 181- Acentanin gerçeklestirdigi islemlerden araci kurulus sorumlu mudur? Araci kurulus, acentasi araciligi ile yaptigi islemlerden ve bu islemlerle ilgili olarak müsteriyle kurulan iliskilerden sorumludur. Acentanin kendilerini magdur ettigi iddiasinda bulunan yatirimcilar, acentanin bagli oldugu araci kurulustan zararlarini talep edebilirler. Araci kurulus, mevcut kanun ve aralarindaki sözlesme hükümleri geregi acentasina geri dönebilir. 182- Acentanin yapamayacagi isler nelerdir? Acenta, Acentalik sözlesmesi imzaladigi araci kurum ile sözlesmesi sona ermedikçe, farkli yerlerde de olsa baska bir araci kurumla acentalik sözlesmesi yapamaz. Hiçbir sekilde saklama hizmeti veremez. Müsteri saklama hizmeti talep ettigi takdirde, bu talep müvekkil araci kurum araciligiyla yetkili takas ve saklama kurulusunda yerine getirilebilir. Müsteriye teslim edilmek üzere acentaya gönderilen sermaye piyasasi araçlarinin teslim alinmasinda müsteri mütemerrit olursa acenta, araci kurumu derhal durumdan haberdar etmekle ve sermaye piyasasi araçlarini araci kuruma göndermekle yükümlüdür. Menkul kiymetlerin geri alma veya satma taahhüdü ile alim satimi konusunda acentalik faaliyetinde bulunamaz. SPK’nin Seri:V No: 19 Sayili Teblig’de taninan yetkiler disinda, araci kurumlarin faaliyet konulari kapsamina giren diger konularda islem yapamaz ve hizmet veremez. 183- Araci kurumlarin irtibat bürolari hangi islemleri yapabilirler? Irtibat bürolari sadece müsteri emirlerini araci kuruma iletebilirler. Irtibat bürosunun yapacagi her türlü is ve islemlerinden araci kurulus hukuki ve cezai açidan sorumludur. Irtibat bürolari, araci kurumu ve araci kurumun yetkili oldugu sermaye piyasasi faaliyetlerinin tanitimini yapmak amaciyla araci kurumu temsil etmekle görevli ve SPK’ya bildirimde bulunmak kaydiyla kurulan hizmet birimleridir. 184- Araci kurulusun, acentalik faaliyetlerini takip ve bildirim yükümlülügü var midir? Evet; araci kurulusun acentalik faaliyetlerini takip ve bildirim yükümlülügü vardir. Araci kurulus, icra ettigi sermaye piyasasi faaliyeti ile ilgili olarak hesap iliskisi içine girdikleri kisi ve kurumlar hakkinda gerekli arastirmalari yapmak, bu kisi ve kurumlarin birden fazla kisi adina veya temsilci sifatiyla islemde bulunduklarinin ögrenilmesi halinde, bu islemlere bagli olarak; Her ne adla olursa olsun komisyon tahsil edip etmediklerini, Irtibat bürosu, acenta, sube veya araci kurumlar için öngörülmüs bulunan mekan, teknik donanim, personel ve benzeri organizasyonu saglayip saglamadiklarini, Alindi veya ödendi belgesi, menkul kiymet giris veya çikis fisi, müsteri emir formu ve benzeri mahiyette belgeler düzenleyip düzenlemediklerini tespit etmek zorundadirlar. Yukarida sayilanlarin varligi halinde, araci kurulusun bu kisi veya kurumla hesap iliskisini sona erdirerek SPK’ya bildirimde bulunmasi ya da bu kisi ve kurumla acentalik sözlesmesi düzenleyerek SPK’ya basvurmasi zorunludur. Hesap iliskisinin sona erdirilmemesi veya acentalik için SPK’ya basvurulmamasi halinde, söz konusu kisi veya kurum araci kurumun acentasi addolunarak, bu islemlerden dogan her türlü hukuki ve cezai sorumluluk araci kuruma ait olur. 185- Araci kurumlarin bünyelerinde kurulan teftis biriminin görev ve sorumluluklari nelerdir? Teftis birimi, araci kurum faaliyetlerinin sermaye piyasasi mevzuati ile ilgili mevzuat hükümleri yaninda araci kurum esas sözlesmesi ve iç kontrole yönelik yazili kurallar çerçevesinde yürütülüp yürütülmediginden sorumludur. Müfettisler tarafindan yapilacak denetimlerde araci kurumun merkezi ile sube ve acentalarinda nakit ve menkul kiymet kasalarinda bulunacak degerlerin, kaydi ve fiili kontrolünün yapilmasi zorunludur. 186- Araci kuruluslar, müsterileri adina ve hesabina sermaye piyasasi araçlarindan kaynaklanan yönetimsel ve mali haklari kullanabilirler mi? Evet; araci kuruluslar, çerçeve sözlesmesinde, müsterilerinin verdigi yetkiye bagli olarak müsteriler nam ve hesabina sermaye piyasasi araçlarinin ana para, faiz, temettü ve benzeri gelirlerinin tahsili, ödenmesi ile yeni pay ve bedelsiz pay alma haklarinin ve hisse senetlerinden dogan oy haklarinin kullanilmasi hizmetini verebilirler. 187- Araci kuruluslar müsterilerinin kimlik bilgilerinden sorumlu mudur? Araci kuruluslar, hesap numarasi verdikleri müsterilerin kimlik bilgilerinden sorumludurlar. Istendiginde hesap numarasi sahibi müsterilerinin kimlik bilgileri ve adresi araci kurulusça SPK’na veya SPK’ca yetkilendirilenlere ibraz edilir. 188- Araci kuruluslarin gözetim ve denetimlerini, hangi merci gerçeklestirir? Araci kuruluslar ve merkez disi örgütleri ile aracilik faaliyetleriyle sinirli olarak bankalarin hesap ve islemleri SPK’nin gözetim ve denetimine tabidir. Gözetim ve denetim görevlerinin yerine getirilmesinde, görevli SPK personeline defter kayit ve belgelerin sunulmasi, istenen bilgilerin verilmesi, düzenlenen tutanaklarin imzalanmasi ve her türlü kolayligin gösterilmesi zorunludur. 189- Araci kuruluslarin sermaye piyasasina iliskin faaliyet yetki belgelerinin iptal edilme veya bu faaliyetlerin geçici olarak durdurulma nedenleri nelerdir? SPK, asagidaki hallerde fiilin mahiyet ve önemini dikkate alarak, araci kuruluslarin faaliyetlerini temsil eden yetki belgelerini tamamen veya belirli faaliyet alanlari itibariyla iptal edebilir ya da faaliyetlerini geçici olarak durdurabilir: SPK’ca gerekli görülen önlemlerin alinmamis olmasi, mevzuat ve esas sözlesme hükümlerine aykiriliklarin tespit edilmesi, Mali durumunun taahhütlerini karsilamayacak kadar zayiflamis oldugunun tespit edilmesi, Kurulus, faaliyete geçme, faaliyet izni alinmasina iliskin olarak öngörülen sartlar ile araci kurumun ortak ve yöneticilerinin, personelinin, acentalarinin, subelerinin ve irtibat bürolarinin Sermaye Piyasasi Kanunu’nda ve SPK düzenlemelerinde sayilan sart ve niteliklerden herhangi birini yerine getirmemesi ya da yitirmesi, Faaliyet izni alindiktan sonra teminatlarin yükseltilmesi veya tamamlanmasi gerektigi durumlarda, ilave veya eksik teminatin, bu durumun ortaya çiktigi tarihten itibaren en geç 3 ay içinde yatirilmamis olmasi, Sermaye yeterliligi ile ilgili SPK düzenlemelerine aykiri durumlarin ortaya çikmasi halinde, gerekli sartlarin SPK’ca verilecek süreler içinde yerine getirilmemesi. 190- Araci kuruluslarin, müsterilerine karsi hukuki sorumluluklari nelerdir? Araci kurulusun hukuki sorumlulugu müsteri ile arasindaki sözlesmenin türüne göre belirlenir. Araci kurulus, Borsa’da kendi namina ve müsterisi hesabina hareket ettigi için, burada komisyon iliskisi vardir. Komisyoncunun bu sözlesme dolayisiyla elde ettigi hak ve borçlari müvekkile geçirmesi gerekir. Komisyoncu, bu borcunu yerine getirmemesi halinde müsteri menkul mali istihkak (geri alim) davasi açarak geri alabilir. Komisyon sözlesmesine, komisyon hükümlerine aykiri olmamak kaydi ile vekalet hükümleri uygulanir. Bunlara göre, komisyoncu müsterisinin talimati ile baglidir. Komisyoncu müvekkiline isin cereyanini bildirmeye ve talimatin yerine getirildigini haber vermeye mecburdur (BK. 417). Komisyoncu (araci kurum) aracilik islemini bizzat yapmak zorundadir. Sadakat borcu, vekilin kendisine degil baskasina ait bir isi görmesinden ve isini gördügü kimsenin menfaat ve iradesine uygun hareket etmesinin vekaletin zorunlu bir unsuru olmasindan çikarilabilir. Araci kurulus sadakat borcu geregi olarak, müvekkilin yararina olacak davranislarda bulunmak ve ona zarar verecek davranislardan kaçinmakla yükümlüdür. Vekilin sadakat borcu yaninda özen borcu da vardir. Vekilin is görme ile hedef tutulan sonucun basarili olmasi için hayat deneylerine ve islerin normal akisina göre gerekli girisim ve davranislarda bulunmasi ve basarili sonucu engelleyecek davranislardan kaçinmasi özen borcunun konusunu teskil eder. 191- IMKB, Borsa üyelerinin islemlerini durdurabilir mi? Borsa ve takas islemleri sirasinda veya denetim esnasinda ya da diger herhangi bir yolla, takas ve saklama islemlerinde önemli açiklar olusturdugu tespit edilen Borsa üyelerinin Borsa ve/veya takas ve saklama islemleri bes is gününe kadar Borsa Baskani tarafindan tedbiren durdurulabilir ve durum SPK’ya bildirilir. Üye hakkinda SPK’nin kararina göre islem yapilir. SPK karari bildirilinceye kadar söz konusu 5 is günlük süre uzatilabilir. Ayrica, mevzuata aykiri islemleri tespit edilen, mali bünyesinin zayifladigi belirlenen Borsa üyelerinin durumu SPK’ya bildirilir. 192- Araci kurumlarin cezai sorumluluklari nelerdir? Türk Ceza Kanunu Açisindan: Vekile yüklenecek genel sadakat ve özen borçlarina aykiri davranilmasi araci kurumun hukuki sorumluluguna sebep olacagi gibi, cezai sorumluluguna da sebep olabilir. TCK’nin 510. maddesinde güveni kötüye kullanma suçunun belirli iliskiler ve sifatlar nedeniyle islenmesi halinde, suçu kogusturmasi sikayete bagli olmaktan çikarmis, re’sen kogusturulan bir suç durumuna getirmistir. Bu konuda mesleki güveni kötüye kullanmanin meslek ve sanat ya da ticaret ya da hizmet ya da emanetçi sifatiyla yahut idare etmek için kendisine tevdi olunan veya teminat olarak teslim edilen seyler üzerinde islenmesi durumunda, TCK’nin 510. maddesi uygulama yeri bulmaktadir. Özel Kanunlar Açisindan: TCK. disinda Sermaye Piyasasi Kanunu’nda ve 2644 sayili Ödeme Güçlügü Içinde Bulunan Bankerlere ve Bunlarla Ilgili Kisilere Uygulanacak Ceza Hükümleri Hakkindaki 2644 sayili Kanun’da ceza hükümleri öngörülmüstür. 193- Yatirim danismanligi faaliyeti nedir ve bu faaliyeti hangi kuruluslar gerçeklestirebilir? Yatirim danismanligi, müsterilere sermaye piyasasi araçlari ile bunlari ihraç eden ortaklik ve kuruluslar, sirket birlesme ve el degistirmeleri, sirketlerin finansman ihtiyacinin karsilanmasi hakkinda ve benzeri konularda yönlendirici nitelikte yazili veya sözlü yorum ve yatirim tavsiyelerinde bulunulmasi faaliyeti olarak tanimlanmaktadir. Yatirim danismanligi faaliyeti Sermaye Piyasasi Kanunu’nda ve SPK’nin Seri:V, No:23 Tebligi’nde yer alan sartlari yerine getirerek SPK’dan yetki belgesi almis araci kuruluslarca yürütülür. 194- Yatirim danismanligina iliskin ilkeler nelerdir? Yatirim danismanligi faaliyetini yürütecek kurumlar: Müsterilerine gerçek disi, yanlis, yaniltici veya abartilmis bilgilere dayali tavsiyelerde bulunamazlar. Yatirim tavsiyelerini, güvenilir belge, destekleyici rapor ve analizlere dayandirmak zorundadirlar. Müsterilerinin mali durumunu, yatirim amaçlarini, likidite, getiri ve risk tercihlerini dikkate alarak en uygun yatirim kararlarini almalarini saglarlar. Verilen yatirim tavsiyeleri ile ilgili olarak müsterilere önceden saptanmis belli bir getirinin saglanacagina dair garanti veremezler. Yatirim danismanligi hizmetini yürütürken dogrudan veya dolayli olarak kendileri ile müsterileri arasinda bir çikar çatismasi oldugunda, öncelikle müsterisinin menfaatini gözetmekle yükümlüdürler. Yazili, basili veya sözlü biçimde müsterilere duyurulacak ve yatirim kararlarini etkileyebilecek nitelikte olan arastirma sonuçlarini, müsterilerine duyurmadan önce kendileri veya üçüncü sahislar lehine kullanamazlar. 195- Yatirim danismanligi sözlesmesi hangi hükümleri kapsamalidir? Yatirim danismanligi için yetkili kurumlar ile müsterileri arasinda yazili bir sözlesmenin yapilmasi sarttir. Bu sözlesmede; Müsteriye verilecek hizmetin türü ve kapsami, Yatirim önerileri ile bunlara iliskin temel gerekçelerin niteligi ve müsteriye sunulus biçimiyle (yazili, sözlü, haftalik, aylik ve benzer) ilgili esaslar, Alinacak ücret ve diger gider karsiliklari, Sözlesmenin süresi, SPK’nin Seri:V, No:23 Tebligi’nde yer alan yatirim danismanligina iliskin ilkeler, Yetkili kurum tarafindan müsteriye yatirim danismanligi hizmeti vermek üzere görevlendirilen yatirim danismanini tanitici bilgiler, Yetkili kurumu ve müsteriyi tanitici bilgiler ve yetkili imzalar bulunmalidir. Sözlesmede belirtilen yatirim danismaninin, yetkili kurumdan ayrilmasi veya degistirilmesi halinde, yetkili kurum bu durumu müsterisine derhal bildirmek zorundadir. Müsteri, yeni görevlendirilen yatirim danismanini uygun görmedigi takdirde, sözlesmeyi tek tarafli olarak feshedebilir. 196- Borsa üyeleri ile yatirimcilari arasinda hangi konularda uyusmazlik çikabilir? Borsa üyeleri ile yatirimcilari arasinda asagida yer alan konularda uyusmazlik çikabilir: Alim-satima iliskin talimatlarin tamaminin veya bir kisminin yerine getirilmemesi, Alim satima konu hisse senedi fiyatlarinda anlasmazliga düsülmesi, Müsteri nakit temerrüdüne düstügünde yüksek oranli faiz isletilmesi, Müsteri ile Borsa üyesi arasinda kredi anlasmasi olmadan, üye tarafindan müsteri hesabi üzerinden kredili islemler gerçeklestirilmesi, Üyenin, müsteriye borcu oldugu hakkinda bilgi vermeksizin bu borca mahsuben müsteri hisse senetlerini satmasi, Üyenin acentasi ile müsterisi arasindaki uyusmazliklar ve bu uyusmazliklarda üyenin taraf olarak kendisini görmemesi, Üye nezdindeki müsteri hesabinda bulunan hisse senetlerinin, müsterinin talimatina ragmen temettü veya sermaye artirim hakkinin kullanilmamasi, bu haklara iliskin sürelerin geçirilmesi, Talimatta belirtilen limitli fiyatin üzerinde hisse senedi alinmasi veya altinda satilmasi, Üyece, satim emri gerçeklestirilememesine ragmen, müsterinin satilmasi için verilen menkul kiymetlerin iade edilmesi yönündeki talebinin haksiz sebeple yerine getirilmemesi, Alim emri gerçeklestirilememesine ragmen üye tarafindan kaparonun geri verilmemesi. 197- Portföy yöneticiligi nedir ve hangi faaliyetleri kapsar? Portföy yöneticiligi, sermaye piyasasi araçlarindan olusan portföylerin müsterilerle yapilacak portföy yönetim sözlesmesi çerçevesinde vekil sifatiyla yönetilmesi faaliyetlerini içerir. Araci kuruluslarin alim satima aracilik faaliyetlerinin yürütülmesi sirasinda, bu faaliyetin içerigi ile ilgili olarak sürekli olmaksizin verilen hizmetler portföy yöneticiligi kapsaminda degildir. 198- Portföy yönetim sirketleri yatirimcisina belirli bir getiri için garanti verebilir mi? Portföy yönetim sirketleri yatirimcilarina, portföyün önceden saptanmis belirli bir getiriyi saglayacagina dair herhangi bir sözlü veya yazili garanti veremez; ilan ve reklamlarinda bu anlama gelebilecek ifadeler kullanamaz. 199- Borsa üyesi ile müsterisi arasinda dogan uyusmazliklarin çözümü için IMKB’ye basvuru prosedürü nasildir? Uyusmazlik halinde yatirimci tarafindan, bir dilekçe ile Borsa Baskanligina basvurularak uyusmazligin idari yoldan çözümlenmesi istenebilir. Bu dilekçede taraflarin isim ve adresleri, uyusmazligin konusu, maddi olaylar, hukuki sebepler, ispatlayici deliller, müsteri emir numarasi veya üye tarafindan müsteriye verilen makbuz ile son talep yazisi bulunmaktadir. Uyusmazliga iliskin belgeler dilekçeye eklenmelidir. 199- IMKB'nin inceleme yetkisine giren "Uyusmazlik" konulari nelerdir? Borsa üyeleri arasinda veya Borsa üyeleri ile müsterileri arasinda Borsa islemlerinden dogan uyusmazlik bu kapsama girer ve IMKB Yönetmeligi’nde belirtilen usul ve esaslar içinde çözümlenir. 200- IMKB Yönetim Kurulu’nun uyusmazliklar hakkinda verdigi kararlara itiraz mercii neresidir? IMKB Yönetim Kurulunun uyusmazliklar hakkindaki kararlarina karsi, bu kararin taraflara tebliginden itibaren 10 is günü içinde SPK’ya itiraz edilebilir. SPK’nin uyusmazliklari çözümlemeye dair kararlari idari açidan son karardir. 201- Yatirimcinin, IMKB Yönetim Kurulu’nca karara baglanan zararinin sikayet edilen Borsa üyesince karsilanmamasi halinde ne yapmasi gerekir? Yatirimcinin, sikayet edilen üyeye kararin yerine getirilmesi için yazili olarak basvurdugunu belgeleyen delili ek yaparak söz konusu kararin üyece yerine getirilmedigini bildiren bir dilekçe ile IMKB’ye tekrar basvurmasi gerekir. Bu müracaat neticesinde Borsa üyesinin Borsa Yönetim Kurulu hesabinda bulunan teminatindan yatirimcinin zarari karsilanir. 202-Temel Analiz Nedir? Sirketin mali tablolarinin incelenmesi ile beraber ülkedeki bütün makroekonomik olaylarla siyasi ve ekonomik göstergelerin de incelenmesi  anlamina gelir.Sirketin içinde bulundugu sektörün ekonomik durumu ( gida,tekstil,banka,çimento..vs.) , stratejileri ; o sirketin bilanço ve gelir tablosu ve fon akim tablosu gibi mali tablolarinin hepsinin mali açidan incelenmesi temel analiz kapsamindadir.temel analizin esas amaci hisse senedi seçimine yol göstermesidir. 203-Mali Analiz Rasyolari Nelerdir? Bu rasyolar : Cari oran, stok devir hizi , dönen varlik devir hizi ,likidite orani , alacak devir hizi, toplam borç/ toplam aktifler , net kar marji ,aktif karlilik orani , öz sermaye karlilik orani, satislarin artis hizi gibi oranlaridir. 204-Cari Oran Nedir? Döner varliklarin kisa vadeli borçlara oranidir.Sirketin kisa vadeli borçlarini ödeyebilme gücünü gösterir. 2 rakamina yakin olanlar seçimde tercih edilmelidir. 2 den büyük oranlar sirketin eldeki nakiti iyi kullanamadigini gösterir. 205-Döner Varliklar Nedir? sirketin kisa sürede paraya çevirebilecegi varliklari ifade eder.Bu oranin da 2 civarinda olmasi istenir.Ancak sirketin durumu sektör durumuna göre belirlenir. 206-Likidite Orani nedir? Stoklar ve diger döner varliklar olmadan , döner varliklarin kisa vadeli borçlara oranidir.Bu oranin 1 olmasi gerekir.Ancak sektörler arasinda farklilik vardir.Bu nedenle ilgili sektör ortalamalarina göre karar verilmelidir. 207-Alacaklarin Devir Hizi Orani Nedir? Net satislarin ortalama alacaklara bölünmesi ile bulunur.Alacaklarin likiditesini yani alacaklarin paraya dönüsmesinin hizini gösterir.Bu oran yüksekse sirket iyi tahsilat yapiyor demektir. 208-Stok Devir Hizi Nedir ? Net satislarin ortalama satislara bölünmesiyle elde edilir.Oran yüksekse sirket stoklarini daha etkin bir sekilde yönetiyor demektir.Sektör ortalamalarinin üzerinde stok devir hizi orani sirket lehine degerlendirilir. 209-Döner Varlik Devir Hizi Nedir ? Net satislarin döner varliklara bölünmesi ile elde edilir.Net satislarin döner varliklari kaç kere karsiladigini gösterir.Oranin yüksek olmasi istenir. 210-Toplam Borçlarin Toplam Aktiflere Orani Nedir ? Toplam borç yükünü gösteren bir oranidir.Borç verenler tarafindan saglanan borç yüzdesini ölçer.Sektör ortalamalarindan düsük olmasi sirket lehine yorumlanir. 211-Faiz Karsilama Gücü Nedir? Sirketin faiz yükümlülüklerini ödeme yetenegini gösterir.Oran yüksekse sirket hakkinda güven verir. 212-Net Kar Marji Rasyosu Nedir ? 100 TL .lik satis basina düsen net kari gösterir.Hisse fiyatlarini önemli ölçüde etkiler. 213-Aktif  Karlilik Orani Nedir ? net karin aktiflere bölünmesi ile bulunur.Sirketin toplam varliklarinin ne kadar karli çalistigini ölçmeye yarar. 214-Özsermaye Nedir ? Sirket sahip veya sahiplerinin sirketteki payidir sirket özsermayesi net varlik (aktif ) tutarindan borçlarinin çikarilmasiyla bulunur. 215-Özsermaye Karlilik Orani Nedir ? Sirketin özkaynaklarini ne kadar etkin kullandigini gösteren bir ölçüttür.Bu oran ortaklarin yatirimlarinin karliligini da ölçer.Hissesini aldiginiz sirket paranizi ne kadar iyi degerlendiriyor sorusunun cevabini  karsilar. 216-Satislarin Artis Hizi Nedir ? geçen yilin ayni dönemine göre satislarin yüzde kaç oraninda arttigini gösterir.Netice olarak satislar kari etkileyecegi için önemli bir rasyodur. 217-Hisse basina enfazla kar nedir ? net karlarin hisse sayisina bölünmesi ile elde edilir.Hisse fiyatlarini en çok etkileyen oranlardan biridir. 218-En Fazla Net kar Artisi Nedir ? Net karin geçen yilin ayni dönemine göre özsermayesinin yüzde kaç arttigini gösterir.Oldukça önemli bir rasyodur. 219-Öz Sermaye Artisi Nedir ? Geçen yilin ayni dönemine göre özsermayenin yüzde kaç arttigini gösteren rasyodur.Özsermaye artisi uzun vadede sirketlerin basarisini arttiran bir faktördür. 220-Sirketin Karini Faizler Eritiyor mu ? Finansman giderlerini net satislara bölersek bu rasyoyu buluruz. 221- Fiyat Kazanç Orani Nedir ? Hisse senedinin piyasadaki fiyatinin hisse basina düsen kara bölünmesi ile bulunur.sektörün üzerindeki bir oran hisse fiyatinin elde dilen kara göre asiri degerlenmis oldugunu gösterir.Önemli bir rasyodur. 222-Piyasa Degeri / Defter Degeri Nedir ? Hissenin piyasa fiyatinin hissenin defter degerine bölünmesi ile elde edilir.Sektör ortalamasiinin altinda ise hisse fiyati ucuz kabul edilir.Hisse yükselmeye adaydir. 223-Borçlar / Toplam Kaynaklar Rasyosu Neyi Gösterir ? Toplam kaynaklarin yüzde kaçinin borçlardan olustugunu gösterir? 224-Kar Marji Nedir ? Satislar üzerinden yüzde kaç kar saglandigini gösterir. 0.20 ve Üzeri oranlar tercih edilmelidir.Pazar payi düsük ve satislari düsük olan sirketler istisna olarak tutulabilir.Bunun için özvarlik ve aktif karlilik oranlarina bakmak gerekir. 225-Teknik Analiz Nedir ? Hisse senedi fiyatinin geçmiste izledigi yol ve sekillere bakilarak ve bunlari belli bir analiz kurallarina göre yorumlayarak gelecegin tahmin edilmeye çalisilmasidir.Ayrica gelistirilmis ve istatistiki ve bilimsel temeli olan formüllerle hissenin nerede alinip nerede satilacagina iliskin kararlar vermeye çalisir. 226-Aracilik Yüklenimi (underwriting ) Nedir ? Yeni çikarilan menkul kiymetlerin halka arz edilmek üzere bir banka ya da mali grup tarafindan üstlenilmesine underwriting denir. 227-Kurumsal Yatirimci Nedir ? Sigorta sirketleri,emekli sandiklari, SSK, dogrudan dogruya yatirim için kurulmus olan yatirim fonlari ve ortakliklari bu kapsamda degerlendirilir.Kurumsal yatirimcilar tasidiklari portföy nedeniyle borsalar için büyük önem tasirlar.Bu tür yatirimci orani arttikça olumlu olarak degerlendirilir. 228-Spekülasyon Nedir ? Spekülasyon hisse fiyatinin ilerde degisebilecegi varsayimiyla kar etmek amaciyla alim-satim yapilmasidir.Bunu yapanlara spekülatör denir. 229-Manipülasyon Nedir ? Borsada veya diger yatirim araçlarinda fiyatlari asiri derecede asagi yada yukari etkileyerek piyasanin sun'i sekilde yönlendirilmesidir.Suç sayilmaktadir.SPK tarafindan da zaman zaman kisiler yada bazi hisselerdeki hareketler için özel incelemeler yapilmaktadir. 230-Bedelli Hisse Nedir ? Sirketler planladigi yatirimlar yoluyla daha fazla büyümeyi hedefliyorsa bunun finansmanini  saglamak amaciyla hissedarlara istedikleri takdirde arttirilan hisseleri nominal deger üzerinden satin alma hakki tanir.Bu sekilde arttirilan sermaye artirimina bedelli sermaye artirimi bu tür hisseler de bedelli hisse denir. 231-Bedelsiz Hisse nedir ? Sirketin sermayesinin yeniden degerleme yapilmasi ve bu nedenle sermayenin artmasi sonucu hissedarlara dagitilan hisse senetleridir. 232-Emisyon Primi Nedir ? Sirket ortaklari hisse senetlerini nominal deger üzerinde bir degerden ihraç edebilirler.Bu durumda ihraç fiyati ile nominal deger arasinda olusan farka emisyon primi denir.Bilançolarin pasif bölümünde Özkaynak (özsermaye ) kaleminde gösterilir. 233-Temerrüt Nedir ? Borsa üyeleri yaptiklari alim satim islemlerinin karsiligini Takas Merkezi ne teslim tarihinde teslim etmek zorundadirlar.Hisse senetlerinin veya bunun bedelinin (paranin )söz konusu süre içinde ödenmemesi durumuna temerrüt (gecikme ) denir. 234-Rüçhan Hakki Nedir ? Anonim Sirketlerde yapilan bedelli sermaye arttirimlarina mevcut ortaklarin öncelikle katilma hakki demektir. 235-Temettü Nedir ? Sirketlerin dagittigi kar paylarina temettü denir.Bilançoda kar olusmussa ,genel kurulda bu kari dagitip dagitmama yönünde karar alabilirler.Kar dagitimi yapilacaksa mevcut yönetmelige göre mayis ayi sonuna kadar verilmek zorundadir. 236-Arbitraj Nedir ? Fiyat farklarindan yararlanmadir.Ayni menkul kiymetin ayni zamanda ve degisik piyasalarda veya ayni piyasada degisik zamanlarda alim-satim yoluyla fiyat farklarindan yararlanma operasyonudur. 237-Enflasyon Borsayi Nasil Etkiler ? Olumsuz etkiler.Çünkü ekonominin dengeleri bozulur.Bankalarin arttirdigi faizler sirket borçlanma maliyetlerini yükseltir.Yatirimcilar da yüksek faizi tercih edince borsaya para girisi olumsuz yönde etkilenir. 238-Faizler Borsayi Nasil Etkiler ? faizlerin yükselmesi borsayi olumsuz yönde etkiler 239-Devalüasyon Borsayi Nasil Etkiler ? Yapilan devalüasyon ile ülke para biriminin diger para birimleri karsisinda degerinin düsmesiyle hisse fiyatlari ucuzlar.Bu da borsayi olumlu yönde etkiler. 240-Portföy Nedir ? Sahip olunan varliklarin ister ayni ister farkli özellige sahip en az iki yatirim enstrümanina yatirilmasi ile olusan toplam degerdir. 241-Nasil Portföy Olusturulur ? Portföy olustururken uzun vadeli düsünülmeli ,hisse seçiminde titiz davranilmali,yatirimlar zamana yayilmali, nakitin tamami ile portföy olusturulmamali.Mümkün oldugunca araci kurumlardan profesyonel yardim istenmelidir. 242-Borsanin Riskleri Nelerdir ? Borsa yatirimi   dünyanin en riskli yatirim alanidir.Getiri sabit degildir.Sirketlerin durumu ile riskler yasanabilir. (sirket zor duruma düsebilir veya kapanabilir vs..),ekonominin genel durumu ile ilgili gelismeler de borsayi etkiler.Siyasi alandaki gelismeler de her zaman etkilidir.Yani her türlü gelisme borsayi etkiler.Bu nedenle risk her zaman yüksektir. 243-Broker Nedir ? Yalniz baskalari hesabina ve adina hisse alip satan kisilere denir. 244-Dealer Nedir ? Borsada kendi hesabina islem yapan kisi ve ya kurum anlamina gelir.IMKB de esas olarak broker ve dealer ayrimi yoktur.Borsa üyeleri ikisini de yaparlar. 245-Ayi Piyasasi nedir ? Ayi egilimi piyasadaki kötü havayi anlatir.Ayilar fiyatlarin düsecegi beklentisi ile hisse senedini yüksek fiyatla satip düsük fiyattan almanin hesabini yapar. 246-Boga Piyasasi Nedir ? Piyasadaki iyimser havayi anlatir.Bogalar borsanin yükselecegi düsüncesiyle  hisseleri düsük fiyattan alip yüksek fiyattan satmanin hesabini yapar   Kisaltmalar: IMKB : Istanbul Menkul Kiymetler Borsasi SPK : Sermaye Piyasasi Kurulu RG : Resmi Gazete TCK : Türk Ceza Kanunu TTK : Türk Ticaret Kanunu BK : Borçlar Kanunu MK : Medeni Kanun md. : madde fk.. : fikra     YATIRIMCI DANISMA MERKEZI Sermaye piyasasinin talep unsurunu olusturan yatirimcilarin hak ve yararlarini korumak, etkin bir piyasa olusmasini saglamanin en önemli kosulu sermaye piyasasi enstrümanlarinin degerini ve yatirimcilarin yatirim kararlarini etkileyebilecek bilgilerin dogru, tarafsiz ve en süratli biçimde aktarilmasidir. IMKB, bu islevin saglanmasinda kendisine düsen görevi yerine getirmek üzere 1995 yilinda, Yatirimci Danisma Merkezi’ni (YDM) kurmustur. Yatirimci Danisma Merkezi’nin fonksiyonu, kisisel ve kurumsal yatirimcilarin telefon, faks, mektup yada sahsen gelerek yaptiklari basvurular üzerine; Borsada hisse senetleri islem gören ortakliklar, Borsa üyeleri, Borsa ve Sermaye Piyasasi’na iliskin hukuki düzenlemeler, Borsa piyasalarinin isleyisi ile ilgili yorum içermeyen, kamuya açiklanmis somut bilgileri vermektir. Yatirimci Danisma Merkezi tüm kesimlerin sermaye piyasasi hakkinda bilgilenmesine katkida bulunmak amaciyla yurdumuzun çesitli sehirlerinde "Yatirimcilari Bilgilendirme Toplantilari" düzenlemektedir. YDM’nin Hizmetlerinden Ne Zaman Yararlanabilirsiniz ve Nasil Ulasabilirsiniz? YDM: 08:30-12:00 ile 13:00-17:30 arasinda asagida adresi belirtilen Borsa binasina hizmet vermektedir. Adres: IMKB Istinye 80860 Istanbul Tel: 0 212 298 21 00 (IMKB Santral) 0 212 298 23 59 0 212 298 24 78 0 212 298 22 94 0 212 298 21 13 (Hukuki bilgi) Faks: 0 212 298 25 00 Internet Adresi:   Türkçe : http://www.imkb.gov.tr     Ingilizce : http://www.ise.org

MEVCUT BILGILER    I.M.K.B   REHBERI   VE   DR. YASAR ERDINÇ' IN BORSADA ANALIZ ADLI KITABINDAN DERLENMISTIR.