BORSA NEDİR :
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), hisse senetleri, hazine bonoları ve devlet tahvilleri, gelir ortaklığı sertifikaları, özel sektör tahvilleri, yabancı menkul kıymetler, gayrimenkul sertifikaları ve uluslararası menkul kıymetlerin alım ve satımının yapılmasını sağlamak amacıyla 26 Aralık 1985 günü kurulmuş olup, 3 Ocak 1986 yılında faaliyete başlamıştır. Türkiye’deki tek menkul kıymetler borsasıdır.
İMKB, genel kurulca seçilen beş üyeden oluşan bir yönetim kurulu tarafından yönetilir. Osman BİRSEN 25 Ekim 1997 tarihinde üçlü kararname ile İMKB’ye Başkan olarak atanmıştır. Yönetim Kurulu'nun diğer dört üyesi, yatırım bankaları, ticari bankalar ve aracı kurumlar olmak üzere Borsa üyelerini oluşturan üç ayrı kategorideki aracı kuruluşları temsilen seçilmektedir.
Özerk ve mesleki bir kamu kurumu olarak İMKB yetkili olduğu konu ve alanlarda kendi yasal düzenlemelerini yapabilme avantajına sahiptir. Yapılan alım satım işlemlerinden oransal olarak alınan borsa payı, kotasyon ücretleri ve mevzuatta gösterilen diğer kalemler gelirlerini oluşturmaktadır.
İMKB BAŞKANI
Osman BİRSEN, üçlü kararname ile Borsa’nın genel yönetimi ve temsili görevlerinin yanı sıra sermaye piyasalarını düzenlemek ve denetlemekle görevli Sermaye Piyasası Kurulu ile Borsa Üyeleri arasındaki ilişkilerde aracılık rolü üstlenen İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ve Borsa’nın Yönetim Kurulu Başkanı olarak beş yıl süreyle görev yapmak üzere atanmıştır.
GENEL KURUL
Genel Kurul, İMKB üyelerinden oluşan bir üst karar organıdır. Kararları, SPK’nın onayına tabidir. Genel Kurul ayrıca, İMKB’nin sevk ve idaresi ile ilgili önemli konuları karara bağlar. Olağan ve olağanüstü olmak üzere toplanabilen genel kurulda her üyenin bir oyu bulunmaktadır.
İMKB Üyeleri ve Faaliyetleri
İMKB üyeleri anonim şirket statüsünde kurulmuş bankalar ve aracı kurumlardan oluşmaktadır. Borsa piyasa ve pazarlarında işlem yapan bu şirketleri üç grup altında toplayabiliriz.
• Kalkınma /Yatırım Bankaları
• Ticari Bankalar (A-O)
• Ticari Bankalar (P-Z)
• Aracı Kurumlar (A-D)
• Aracı Kurumlar (E-N)
• Aracı Kurumlar (O-Z)
Bankalar, Sermaye Piyasası Kurulu’nun 15.08.1996 tarihinde almış olduğu ilke kararı doğrultusunda Hisse Senetleri Piyasası faaliyetlerini kurmuş oldukları veya satın aldıkları bir aracı kuruma devretmişlerdir.
Aracı Kuruluşların Sermaye Piyasası Kurulu Tarafından Yetkilendirilmesi
Sermaye piyasasında faaliyet göstermek isteyen bütün aracı kuruluşlar öncelikle, Türk Sermaye Piyasasının düzenleyici ve denetleyici organı olan Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilir.
Borsa ya da piyasalara, sadece Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık faaliyetinde bulunmak üzere yetki belgesi verilmiş olan aracı kuruluşlar üye olabilir. Yönetim Kurulu tarafından üyeliğe kabul edilen aracı kuruluşlara hangi piyasalarda işlem yapmaya yetkili olduğunu gösteren Borsa Üyelik Belgesi verilir.
Borsa üyelerinin gösterebileceği sermaye piyasası faaliyetleri aşağıda yer almaktadır:
• Birincil Piyasa İşlemleri
• İkincil Piyasa İşlemleri
• Portföy Yönetimi
• Yatırım Danışmanlığı Hizmetleri
• Repo / Ters Repo İşlemleri
• Kredili Alım Satım, Açığa-Satış, Menkul Kıymet Ödünç Verme İşlemleri
• Türev Araçların Alım Satımına Aracılık
Bankalar da dahil olmak üzere, sermaye piyasasında faaliyet göstermek isteyen bütün aracı kuruluşlar, Sermaye Piyasası Kanunu ve SPK tebliğlerinde belirtilen nitelikleri sağlamak zorundadır. Asgari sermaye kriterine ilaveten, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından istenen diğer şartların da sağlanması gerekir.
Aracı kurumların şube ve acentaları Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayına tabii iken, bankaların şube açmaları Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun onayına tabii tutulmuştur.
Aracı Kuruluşların İMKB Tarafından Yetkilendirilmesi
Aracı kurum ve bankalar, İMKB Yönetim Kurulu kararı ile Borsa üyesi olurlar. Üyelerin, İMKB’deki bütün pazar ve piyasalarda işlem yapma zorunluluğu bulunmamaktadır. Borsa üyeleri birden fazla pazar ve piyasada faaliyet göstermek üzere yetkilendirilebilir. Aracı kuruluşlar, faaliyet gösterebilecekleri her bir piyasa için belirlenen teminatı yatırmak zorundadır. Üyelerin faaliyet gösterebilecekleri pazar ve piyasalar aşağıda yer almaktadır:
• Hisse Senetleri Piyasası
• Tahvil ve Bono Piyasası
• Repo-Ters Repo Pazarı
• Lot Altı (Borsa Dışı Alım-Satım)
• Uluslararası Pazar Depo Sertifikası Piyasası
• Uluslararası Pazar Tahvil ve Bono Piyasası
• Uluslararası Pazar Repo-Ters Repo Piyasası
• Vadeli İşlemler Piyasası
Borsa üyeleri, İMKB pazar ve piyasalarında temsilcileri aracılığı ile işlem yapabilmektedir. Borsa, Üye temsilcilerinin işlem yapacağı pazar ve piyasalara göre eğitim programları düzenlemektedir. Yalnızca, eğitim programlarını başarı ile tamamlamış ve ilgili mevzuatta yer alan şartları taşıyan üye temsilcilerine İMKB pazar ve piyasalarında işlem yapma yetkisi verilmektedir.
İMKB'DE FAALİYET GÖSTEREN ARACI KURULUŞLAR
Yıl Piyasa Adı Aracı Kurum Yatırım ve Kalkınma Bankası Ticari Banka Toplam
Hisse Senetleri Piyasası 126 0 0 126
Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım Satım Pazarı 104 12 48 164
Tahvil ve Bono Piyasası Repo-Ters Repo Pazarı 73 12 47 132
2001 Uluslararası Pazar Tahvil ve Bono Piyasası 26 3 34 63
Uluslararası Pazar Repo-Ters Repo Piyasası 0 1 2 3
Uluslararası Pazar Depo Sertifikaları Piyasası 21 0 10 31
Vadeli İşlemler Piyasası 0 0 17 17
Hisse Senetleri Piyasası 125 0 0 125
Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım Satım Pazarı 103 12 44 159
Tahvil ve Bono Piyasası Repo-Ters Repo Pazarı 72 12 43 127
2002/1 Uluslararası Pazar Tahvil ve Bono Piyasası 26 3 31 60
Uluslararası Pazar Repo-Ters Repo Piyasası 0 1 2 3
Uluslararası Pazar Depo Sertifikaları Piyasası 21 0 8 29
Vadeli İşlemler Piyasası 0 0 17 17
Üyelerin Borsada Temsili (Temsilci / Temsilci Yrd. Başvurusu)
Borsada kurulu pazar ve piyasalarda işlemler, üyeler tarafından yetkilendirilen ve mevzuatta belirtilen niteliklere sahip olduğu tespit edilerek Borsa Başkanlığı tarafından onaylanan temsilciler aracılığıyla gerçekleştirilir. İlgili mevzuatta yer alan üye temsilci ve temsilci yardımcılığı için aranan koşullara ilave olarak temsilci adaylarının başvuru formunu (Hisse Senetleri Piyasası / Tahvil ve Bono Piyasası / Vadeli İşlemler Piyasası Başvuru Formu, Uluslararası Pazar Depo Sertifikaları / Uluslararası Pazar Tahvil ve Bono Piyasası) ve formda belirtilen belgeleri tamamlayarak Borsamıza başvuruda bulunması ve başvuruların Borsamız Başkanlığı tarafından onaylanması gerekmektedir |
