HİSSE SENEDİ VE BORSA
Hisse senedi, bu senedi çıkaran şirketin sermayesinde, senedin üzerinde yazılı tutar (nominal değer) kadar ortaklık hakkına sahip olunduğunu gösteren belgedir. Borsa işlemlerinde bir adet hisse senedinin (bir payın) nominal değeri 1.000 TL. kabul edilir. Buna göre, örneğin, 5.000 TL. nominal değerli bir hisse senedi, 5 adet ortaklık payını temsil eder.
İMKB'de normal alım-satım işlemleri "lot" hesabıyla yapılır. Her lot 1.000 paydan (1.000.000 TL'Iık nominal değerli hisse senedinden) oluşur. 1.000 payın altında kalan alım-satımlar "lot altı" işlemleri olarak adlandırılır ve normal piyasa dışında işlem görür.
İMKB'de hisse senedi alım-satım sadece yetkili aracı kurumlar tarafından yapılabilir. Doğrudan doğruya aracı kurum olarak kurulmuş firmalar olduğu gibi, her bankanın aracı kurum statüsünde çalışan menkul kıymet birimleri de mevcuttur.
Bireysel yatırımcının hisse senedi alım-satım yapabilmesi için, önce bir aracı kurumda yatırım hesabı açtırması gerekir. Bu aşamada, seçilecek aracı kurumun sağlam ve güvenilir olmasına dikkat edilmeli ve eğer banka değilse, yetki belgesi mutlaka görülmelidir. Ayrıca, açılan hesap için İMKB bünyesindeki Takas ve Saklama Merkezinden sağlanacak "müşteri adına saklama bilgileri" izlenmelidir.
Aracı kurumların büyük bir kısmı, hesap açmak için 1-5 milyar TL. arasında değişen minimum bir tutarın yatırılmasını talep ederler. Bu kadar parası olmayan küçük yatırımcı, bankadaki hesabı kapsamında bulunan veya bu hesapla bağlantılı olarak açtıracağı yatırım hesabı kanalıyla dilediği kadar lot ( hatta lot altı) alım-satım yapabilir.
Borsada alım-satım, aracı kuruma verilen "alım" ve "satım" emirleriyle gerçekleştirilir. Bu emirler "limitli" veya "serbest" fiyattan verilir. Limitli fiyattan alım emri verilmişse, alınacak hisse senedinin yap başına borsa fiyatı öngörülen limite veya altına düşmedikçe, aracı kurum alış yapamaz. Limitli fiyattan satış emrinde ise bunun tersi geçerlidir. Emirler aracı kuruma bizzat gidilerek verilebibeceği gibi, yatırım hesabı sözleşmesine hüküm eklenerek, telefon ve internet kanalıyla da veribebilir.
Hisse senedi alım ve satımlarında aracı kurum "kurtaj" adı verilen ve işlem tutarının %0.2 sinden az olmayan bir komisyon alır. Lot altı işlemlerde komisyon oranı %4-5 düzeyine kadar çıkabilmektedir.
Tüm piyasalarda olduğu gibi, hisse senetleri piyasasında da fiyatlar arz ve tabebe göre oluşur. Arz fazlaysa, yani satıcılar ağırlıktaysa, fiyatlar düşer. Buna "ayı piyasası" adı verilir.
Alıcıların egemen olduğu talep ağırlıklı bir piyasada ise fiyatlar yükselir. Buna da "boğa piyasası" denir. Hisse senedi fiyatlarının genel seyrini belirlemek için borsa indeksi kullanılır her bir şirketin hisse senetlerinin son işlem fiyatının, o şirketin borsada işlem gören (borsaya kote edilmiş) toplam hisse senedi (pay) adedi ile ağırlıklandırılarak dikkate alındığı borsa indeksi, kapsadığı tüm şirketlere ait hisse senetlerinin ortalama fiyatının İMKB'nin faaliyete geçtiği Ocak 1986'daki ortalama fiyata göre hangi noktaya geldiğini gösterir. Örneğin, Kasım 2002'de indeksin 11.000 olması, ağırlıklı ortalama hisse senedi fiyatının TL. bazında Ocak 1986'daki düzeyinin 11.000 katına çıktığını ifade etmektedir.
Genel fiyat düzeyini belirtmek amacıyla kullanılan ana indeks, İMKB-100 indeksidir. Bu indeks, piyasa değeri (hisse fiyatı x pay adedi) en yüksek 100 şirketi kapsamaktadır. Ayrıca, piyasa değeri ilk 30 şirketi kapsayan İMKB-30 ve borsaya kayıtlı 400 dolayında şirketin hepsinin yer aldığı İMKB-TUM indeksleri mevcuttur. İMKB-30 hisseleri genelde diğer hisseleri peşinden sürüklediğinden, fiyat
